Παραμονές της επανάστασης στη Αγία Μαύρα (Λευκάδα), και στην οικία του ποιητή Γιάννη Ζαμπέλου στις 20-2-1821, συγκεντρώθηκαν οι αυτοεξόριστοι καπεταναίοι και μεταξύ αυτών ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, o Οδυσσέας Ανδρούτσος, o Πανουργιάς, o Γεώργιος Τσόγκας, o Δημήτριος Μακρής και από τον Μοριά ο Νικόλαος Τομπάζης (1815-1896), και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, προκειμένου ν’ αποφασίσουν για τον ξεσηκωμό. Στο συμβούλιο που πραγματοποίησαν, αποφaσίσθηκε και ορίσθηκε ο κάθε καπετάνιος σε ποιο μέρος θα πήγαινε, και θ’ αναλάμβανε ώστε υπεύθυνα να οργανώσει και να πραγματοποιήσει την επανάσταση. Επειδή η έναρξη της επανάστασης είχε ορισθεί την 25η Μαρτίου 1821, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος ανέλαβε μαζί με άλλους καπεταναίους να κυρήξει την επανάσταση τη Ρούμελη, με σκοπό να εμποδίσει το πέρασμα των τουρκικών στρατευμάτων προς το Μοριά.
.JPG)
Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος στις 15 Μαρτίου μεταμφιεσμένος, μ’ ένα καΐκι, πέρασε στην Πάτρα και συνάντησε το δεσπότη Παλαιών Πατρών Γερμανό ενώ στις 19 Μαρτίου με το ίδιο καΐκι πέρασε στην Ρούμελη και συγκεκριμένα στην Ακαρνανία. Προχωρώντας προς τον Βάλτο συνάντησε τον Γεώργιος Βαρνακιώτη και τον Γεώργιο Τσόγκα, οι οποίοι ήσαν λίγο διστακτικοί να συμμετάσχουν στην επανάσταση. Στη συνέχεια αντάμωσε το Ανδέα Ίσκο και μάζεψε όσα περισσότερα παλικάρια μπορούσε. Αλλά και ο Ίσκος διστακτικός και αυτός, στάθηκε αδύνατο να πεισθεί για τη συμμετοχή του στην επανάσταση στις 25 Μαρτίου. Υπήρχε δε ο δικαιολογημένος φόβος, διότι εκείνη την εποχή, μεγάλες εχθρικές δυνάμεις που βρισκόταν στην Ήπειρο, εναντίον του Αλή Πασά, υπό την αρχηγία του Χουρσίτ, πασά του Μοριά.
Πικραμένος ο Ανδρούτσος, αλλά αποφασιστικός μη έχοντας άλλη επιλογή, τράβηξε κατευθείαν για το μοναστήρι της Τατάρνας[1] όπου έφτασε στις 21 Μαρτίου με τη μικρή ομάδα ενόπλων που είχε συγκεντρώσει στη διαδρομή του απ’ το Βάλτο. Εκεί πληροφορήθηκε ότι την επόμενη μέρα στις 22 Μαρτίου, θα περνούσε από το γεφύρι της Τατάρνας[2] για το Μεσολόγγι ο τουρκαρβανίτης Χασάμπεης Γκέκας με ασκέρι 70 ενόπλων, ως συνοδός μεγάλης χρηματαποστολής. Έχοντας ενίσχυση του γενναίου ηγούμενου του μοναστηριού, Κυπριανού με 10 μοναχούς περίπου, ο Ανδρούτσος στήνοντας μια καλομελετημένη ενέδρα τοποθέτησε έγκαιρα και κατάλληλα τα παλικάρια του στο πέρασμα του γεφυριού, έτσι ώστε προτού φτάσουν στο γεφύρι οι τουρκαρβανίτες να βρεθούν βαλλόμενοι ανάμεσα σε διπλά πυρά. Οι Αρβανίτες στην αναπάντεχη αυτή ενέδρα τα έχασαν και γι’ αυτό η άμυνά τους κάμφθηκε αμέσως. Με τους πρώτους πυροβολισμούς έπεσαν αρκετοί νεκροί, οι ελάχιστοι που απόμειναν, αναγκάστηκαν να παραδοθούν άνευ όρων, ζητώντας έλεος από τον Ανδρούτσο για τη ζωή τους.
[1] Εκεί στο μοναστήρι της Τατάρνας το 1601, οργανώθηκε η πρώτη επαναστατική κίνηση κατά των τούρκων, από το μητροπολίτη Λαρίσης και Τρικάλων Διονύσιο το φιλόσοφο.
Στα μέρη αυτά, ο Κατσαντώνης ο αϊτός των Αγράφων έδωσε πολλαπλές μάχες για να διατηρήσει αδούλωτα τα μέρη αυτά και άσβεστη την ελπίδα για απελευθέρωση της πατρίδας μας.
Στο μοναστήρι της Τατάρνας φιλοξενήθηκαν κατά καιρούς χιλιάδες κλεφταρματωλοί αλλά και κυνηγημένοι πατριώτες, βρήκαν θαλπωρή και στέγη με τις οικογένειές τους.
Δεν είναι τυχαίο ότι το παλαιό μοναστήρι κάηκε από τους τούρκους πολλές φορές. Το 1784, το 1811, το 1821 αμέσως μετά τη μάχη της Τατάρνας και τέλος το 1823 ο Μουσταφά πασάς της Σκόνδρας, αφού φιλοξενήθηκε πρώτα, φεύγοντας το έκαψε ολοσχερώς.
[2] Η Γέφυρα Τατάρνας ήταν μια μονοκάμαρη γέφυρα στον Αχελώο με μεγάλο άνοιγμα, που το ένα της άκρο πατούσε στο Βάλτο Αιτωλοακαρνανίας και το άλλο στην Ευρυτανία. Η τεχνική της κατασκευής της ήταν πραγματικά αξιοθαύμαστη. Πότε ακριβώς κατασκευάστηκε η γέφυρα είναι άγνωστο. Πιθανότατα κτίστηκε στα μέσα του 17ου αιώνα από πρωτομάστορες της περιοχής.Το όνομα Τατάρνα πήρε προφανώς από το κοντινό μοναστήρι "Παναγία της Τατάρνας" (ιδρυθέν το 1556). Δίπλα ακριβώς από τη γέφυρα ήταν η μεγαλύτερη πηγή του Αχελώου, γνωστή ως Μαρδάχα. Το καλοκαίρι ελάχιστο νερό έφτανε από τα ορεινά της Πίνδου. Ο κύριος όγκος του νερού πήγαζε από τη Μαρδάχα. Δυστυχώς η γέφυρα σήμερα βρίσκεται μέσα στα νερά της τεχνητής λίμνης των Κρεμαστών, μετά την κατασκευή του ομώνυμου φράγματος τη δεκαετία του 1960. Στη θέση της υπάρχει σύγχρονη γέφυρα, που σχεδίασε ο πολιτικός μηχανικός Αρίσταρχος Οικονόμου και που για την τεχνική της κατασκευής της κέρδισε τρία διεθνή βραβεία. Η κατασκευή της πρωτοποριακής αυτής γέφυρας ξεκίνησε το 1965 και ολοκληρώθηκε το 1970.