"Ζήσε Μαύρε μου..." και οχι "Ζήσε Μάη μου..."

Γονική Κατηγορία: Διάφορα Αναδημοσιεύσεις Εμφανίσεις: 6657
 

Φωτο: Ντινόπουλος Ιωάννης- Τριφύλλι στης "Βασίλως το Ισωμα."

...Το έχω ακούσει ως ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι, η ζήσε Μάη μου σχέτο, η ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι … η ζήσε Μαύρε μου…

Σε κάθε περίπτωση , αυτός που χρησιμοποιεί αυτή τη φράση, θέλει να δηλώσει το απραγματοποίητο, την ουτοπία..Χρησιμοποιεί σωστά όμως τη φράση ; γνωρίζει πως προέκυψε αυτή και ποιά ήταν η αρχική της σημασία;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή...

Στη φτωχή αγροτιά της μεταπολεμικής Ελλάδας , μέχρι και τη δεκαετία του '60, το να έχει κάποιος αγρότης ένα βόδι (βόϊδι το λέγανε) ήτανε κεφάλαιο..Με αυτό έκανε χωράφι και εξασφάλιζε το στάρι και άρα το ψωμί της χρονιάς του και έτσι ζούσε την οικογένειά του , αφού το ψωμί εθεωρείτο και συνεχίζει- ως ένα βαθμό- να θεωρείται ως το βασικό είδος διατροφής των ανθρώπων- ο ευλογημένος άρτος ημών ο επιούσιος...
Θα μου πείτε, πως μπορούσε να κάνει χωράφι με το ένα βόϊδι αφού αποτελεί το μισό του ζευγαριού...και ο ζυγός είναι φτιαγμένος για "δύο";...(ακόμη και τα ανδρόγυνα, σύζυγοι λέγονται, γιατί βρίσκονται κάτω από τον ίδιο ζυγό, και οι χωρισμένοι λέγονται διαζευγμένοι ετυμολογικά, ότι δηλαδή βγήκαν από το ζυγό...)
Εν πάσει περιπτώσει, έκαναν χωράφι σε συνεργασία με κάποιον συγγενή η κάποιον γείτονα η κάποιον "σέμπρο", άτυπο συνεταίρο δηλαδή, που είχε και αυτός ένα βόϊδι, αποτελούσαν "ζευγάρι" τα δυό μαζί , και έτσι έκαναν χωράφι και τη διαδικασία την έλεγαν και αυτή "ζευγάρι". Σήμερα "έχω ζευγάρι" σήμαινε ότι θα πάω να οργώσω τα χωράφια.
Μια βδομάδα λοιπόν ο ένας, μια βδομάδα ο άλλος και έτσι όργωναν τις μικρές λωρίδες γης, τις λαχίδες όπως τις έλεγαν (από το "λαχνίδες"), βγάζοντας τίμιους καρπούς , και αυτή τη διαδικασία την έλεγαν "δανεικαριά" από το δανείζω- δανείζομαι... Αλληλοδανείζονταν τα βόϊδια...για να κάνουν ζευγάρι.

 

 

Αλέτρι με τα παρελκόμενά του και το ζυγό, κατασκευασμένο(σε μικρογραφία) από το θείο μου τον Κώστα τον Αναγνώπουλο

Και αν κάποιος δεν είχε δικό του βόϊδι να κάνει χωράφι σε συνεργασία με κάποιον άλλον , τότε (εδώ ξεδιπλώνεται το μεγαλείο της ψυχής του Έλληνα) κάνανε "ξέλαση". Η λέξη είναι η Αρχαία Ελληνική "εξέλασις" και σημαίνει εξόρμηση.
Εξορμούσαν όλοι μαζί οι χωριανοί, οι γείτονες, τρία-τέσσερα ζευγάρια και οργώνανε τα χωράφια του τελείως φτωχού συγχωριανού τους, που δεν είχε ούτε ένα βόϊδι...
Και τώρα ερχόμαστε στο ζήσε Μαύρε μου...
Ο φτωχός λοιπόν αγρότης που είχε ένα βόϊδι (κεφάλαιο είπαμε) και δεν είχε να το ταΐσει τον Νοέμβριο και το Δεκέμβριο που έκανε βαρυχειμωνιά, το παρακαλούσε να ζήσει, να αντέξει ως το Μάιο που θα βγει το τριφύλλι, η φυσική τροφή , να φάει..και του έλεγε τη γνωστή φράση: " Ζήσε μαύρε μου να φας το Μάη τριφύλλι..." (Τα πιο πολλά βόϊδια είχαν μαύρο χρώμα.)
...."Και τον Αύγουστο σταφύλι", το έχουν δανειστεί αυθαίρετα-για ομοιοκαταληξία η ευφωνία- από το δημοτικό τραγούδι της πέρδικας .

"-Που 'σουν πέρδικα καημένη κι ήρθες το πρωί βρεγμένη.

-Ήμουνα  πέρα στα πλάγια στις δροσιές και στα χορτάρια, κι έτρωγα το Μάη τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι."

Απ' ότι άκουσα ή πρόλαβα να' δώ στα παιδικά μου χρόνια!

Ι.Ντινόπουλος

Πηγή: http://ligakaikala.blogspot.com 

Σχόλια (7)Add Comment
141
...
γραμμένο απο Κώστας Παπαντωνόπουλος , Νοέμβριος 17, 2009 
Φίλε Γιάννη είναι πολύ σημαντικά για όλους μας, αυτά που άκουσες και πρόλαβες να' δεις. Τα γραφόμενά σου, μου έφεραν στη θύμισή μου, ένα υπέροχο άρθρο του αξέχαστου φίλου Μπάμπη Παπαθεοδώρου για την "ξέλαση" και την παροιμία που έχω παραλείψει, "ψόφησε ο μαύρος μας... χάλασε η σεμπριά μας"
 
report abuse
vote down
vote up
Votes: +12
0
...
γραμμένο απο Ι.Β.Ντινόπουλος , Νοέμβριος 18, 2009 
Φίλε Κώστα ! 
Σε ευχαριστώ πολύ για την αναδημοσίευση αρθρου μου απο το ιστολόγιό μου ! 
Χαίρομαι που και εγώ βοηθάω-κατα το ελαχιστο- στη διάσωση λαογραφικού υλικού της περιοχής μας. 
Χαίρομαι που προσθέτω και εγώ ενα μικρό λιθαράκι στο δικό σου το οικοδόμημα ! 

Με εκτίμηση και φιλία 
Ι.Β.Ντινόπουλος

 
report abuse
vote down
vote up
Votes: +4
0
...
γραμμένο απο Τουτούνης Ηλίας , Νοέμβριος 19, 2009 
Κύριε Ι. Ντινόπουλε πολύ ωραίο το κείμενό σας και αξιαίπαινη η προσπάθεια για την διάσωση και διάδοση των παροιμιωδών εκφράσεών μας. Αλλά νομίζω ένα κείμενο για να είναι προσιτό στον εκάστοτε αναγνώστη πρέπει να είναι άρτιο ως προς την γραμματική του και το συντακτικό του. Αξίζει η προσπάθειά σας και πάλι σας συγχαίρω και σας κάνω γνωστό ως προς την ερμηνεία της φράσης υπάρχουν άλλες έξι διαφορετικές απόψεις. 
Ευχαριστώ και καλή συνέχεια
 
report abuse
vote down
vote up
Votes: +0
0
...
γραμμένο απο ™Ι.Β.Ντινόπουλος , Νοέμβριος 20, 2009 
Κύριε Τουτούνη! 
Σας ευχαριστώ θερμά για τα καλά σας λόγια. Απολογούμαι γιατί δεν αναφέρθηκα και στο μεγάλο δικό σας πολιτιστικό οικοδόμημα της πλήρους κάλυψης της λαογραφίας της περιοχής μας. 
Η δική μου η προσπάθεια ωχριά μπροστά στο δικό σας εργο και το εργο του Κώστα του Παπαντωνόπουλου. 
Οταν θα δημοσιεύσω σπάνια εγγραφα απο την περιοχή μας και ανέκδοτα ιστορικά γεγονότα, τότε ισως να βοηθήσω ή να συμπληρώσω -κατα το ελάχιστο -το δικό σας το εργο ! 
Δεν κατάλαβα ομως την ελειψη αρτιότητας του κειμένου μου. Δεκτή πάντως η παρατήρησή σας -εκτιμώντας και την τεράστια εμπειρία που εχετε -και οποιαδήποτε διόρθωσή σας θα μου ηταν και χρήσιμη και καλοδεχούμενη ! 
Οσο για τις διαφορετικές απόψεις, γνώριζα μόνον αλλες δύο, οχι εξι. 
Σας ευχαριστώ και πάλι και χάρηκα που επικοινωνήσατε μαζί μου ! 

Ι.Β.Ντινόπουλος 

 
report abuse
vote down
vote up
Votes: +6
0
...
γραμμένο απο peloponnisia , Ιούνιος 06, 2010 
Εγώ δε βλέπω κάποιο λάθος στο παραπάνω αποσπασματάκι... προφανώς για "τη γραμματική και το συντακτικό" θα μπορούσε να μιλήσει μόνο ένας φιλόλογος ή γλωσσολόγος. Κάθε ερασιτέχνης κάνει και γράφει όπως του γουστάρει. Αλλά και πάλι δε βλέπω δε βλέπω λάθος, κύριε Τουτούνη.
 
report abuse
vote down
vote up
Votes: +0
0
...
γραμμένο απο peloponnisia , Ιούνιος 06, 2010 
Οι τοπικοί ιδιωματισμοί είναι οι εύπεπτοι όροι για τους αναγνώστες της περιοχής. Λυπάμαι που δε το γνωρίζετε αυτό. Η πανεπιστημιακή κοινότητα δέχεται ως κομμάτι αναπόσπαστο της ελληνικής γλώσσας τους γλωσσικούς ιδιωματισμούς κάθε τόπου.
 
report abuse
vote down
vote up
Votes: +1
0
...
γραμμένο απο Ι.Β.Ντινόπουλος , Ιούλιος 14, 2010 
Θα ηθελα να ευχαριστήσω θερμά την "Πελοποννησία". 
Δεν γνωρίζω αν ειναι φιλόλογος ή γλωσσολόγος και αν ειναι μέλος της Πανεπιστημιακής κοινότητος, ομως ο λόγος της με ευχαρίστησε πολύ ! 

Κυρία μου να ειστε καλά ! 
Θα χαρώ να σας δώ και στο "χώρο" μου Ligakaikala.blogspot.com και να δεχτώ τα σχόλιά σας ,τις παρατηρήσεις σας και τις διορθώσεις σας. 
Καλή σας μέρα ! 
Μετα τιμής Ι.Β.Ντινόπουλος

 
report abuse
vote down
vote up
Votes: +0

 

Εκτύπωση