Μονή Χρυσοπηγής Δίβρης (Λαμπείας)

ΜΟΝΗ ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ ΑΝΩ ΔΙΒΡΗΣ Η ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΧΡΥΣΟΠΗΓΗΣ

^{Το έτος που ιδρύθηκε δεν μας είναι απόλυτα γνωστό αφού δεν διασώθηκε κάποιο κτιτορικό ή καμμιά επιγραφή.(1)}

^{Το καθολικό είναι παμπάλαιο κτίσμα ίσως του 15ου αιώνα ή και παλιότερο. Είναι βασιλική με μια στοά και η εσωτερική επιφάνειά του είναι καλυμμένη από έξοχες τοιχογραφίες.}

^{Η «ιστόρηση της αγιογράφησης» έχει γίνει το 1667 όπως μας λέει μια επιγραφή πάνω στο εσωτερικό υπέρθυρο της εισόδου με δυσανάγνωστα συμπλέγματα γραμμάτων. Το κείμενο έχει ως εξής :
Έτει σωτήρηον Α.Χ.Ξ.Ζ. ανηστορήθη ο Θίως και πάνσεπτος ναός ούτως της υπανυπερευλογημένης ενδόξου δεσπήνης ημ(ών) Θεωτόκου κ(αί) αηπαρθένου Μαρή(ας) δηά εξόδου του ευλαβέστατου άρχοντος κηρ Ζαφήρη από χωρήο Πετεούς δηά ψη(χι)κήν σωτηρίαν κ(αι) οφέληαν των γονέ(ων) αυτού, του πανοσιοτάτου Κιρίου κηρ Κηρίλου εις πολά έτη.}

^{Εν μηνί Μαΐω.
Ομητροπολίτης Αντώνιος στη μελέτη του «Ιεραί Μοναί Ηλείας» που δημοσιεύθηκε στην «Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά» 1964 ιστορώντας τα της Άνω Μονής Δίβρης αναφέρει και τα εξής :}

^{«Ο ιερός ναός της ιεράς Άνω Μονής είναι ρυθμού βασιλικής, στηριζομένου του θόλου αυτού, επί αψίδος των πλευρών. Είναι όλος αγιογραφημένος υπό διαφόρων χειρών και από διαφόρων χρονολογιών. Και αι μεν αρχαιότεραι προέρχονται εκ χειρών εξόχου καλλιτέχνου, αι δε νεώτεραι εκ χειρών μετρίας καλλιτεχνικής αξίας. Ο Πρόναος αυτού, είναι επίσης αγιογραφημένος φέρων, επί μεν του θόλου αυτού, τους 24 οίκους των χαιρετισμών, της Κυρίας Θεοτόκου, επί δε των πλευρών αυτού, ανατολικώς με την αναπαράσταση της Β΄ παρουσίας του Κυρίου, θαυμασίως απεικονιζομένην. Επί δε των λοιπών πλευρών, φέρει μορφάς διαφόρων οσίων, ανδρών και γυναικών : Εις το κατώτερον μέρος της Νοτίας πλευράς του Νάρθηκος, υπάρχει μικρά θύρα, οδηγούσα εις κελλίον, σχηματισθέν μεταξύ του Ναού και ενός εξωτερικού τοίχου, μετά των λιθίνων υποστηριγμάτων, άτινα εκτίσθησαν, κατόπιν σεισμού ή καθιζήσεως, προκαλέσαντος την κατά μήκος ρωγμήν του Ιερού Ναού. Τούτο ακολούθως εχρησιμοποιείτο, προς τοποθέτησιν των πασχόντων ψυχοπαθών, ους εκόμιζον οι συγγενείς και έρριπτον εις την Χάριν της Κυρίας Θεοτόκου.}

^{Το 1695 υπήρξεν Ηγούμενος αυτής, ο εν Αγίοις Πατήρ ημών Ιωακείμ ο Νέος, ούτινος τα Ιερά Λείψανα, ευρίσκονται εν τη ιερά Μονή των Νοτενών εις ην απεσύρθη ο άγιος Πατήρ, εις ην διήνυσεν τους ασκητικούς του αγώνας και εν η εξεδήμησε προς Κύριον».}

^{Στη βιβλιοθήκη της μονής υπάρχουν παλαιά έντυπα και μικρό αρχείο, το οποίον αποτελείται από 25 χειρόγραφα διαφόρων ετών ταξινομημένο από τον ανωτέρω Μητροπολίτη. Έχουν καταγραφεί και είναι δημοσιευμένα στα τ.χ 9 και 10 του έγκριτου περιοδικού «Δίβρη» από τον Τάσο Βασιλείου.}

^{Είναι τα παρακάτω:}

^{1-1703 Δωρεά, 2-1733 Αγορά κτημάτων, 3-1748 Αγορά χωραφιού, 4-1801Αφιέρωση χωραφιού, 5-1804 Απόδειξη πληρωμής εργασίας, 6-1806 Απόδειξη Πατριαρχική καταβολής εισφοράς, 7-1807 Αφιέρωση, 8- 1812 Δωρεά χωραφιού 27ην Απριλίου, 9-1817 Διαθήκη 20ην Ιουλίου, 10- 1817 Ανταλαγή χωραφιού 10ην Απριλίου, 11- 1817 Αγοροπωλησία χωραφιού 25ην Νοεμβρίου, 12-1818 Συμφωνητικό κατασκευής υδραύλακα 16ην Ιανουαρίου,και άλλα 11 χειρόγραφα όπως τα ανωτέρω και πέντε Πατριαρχικά Σιγίλλια(2): 1.- Σιγίλλιον Πατριαρχικό επί μεμβράνης του Πατριάρχου Παίσιου με χρονολογία α.ψ.λ.β. (1732), 2.- Σιγίλλιον Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε’ επί μεμβράνης του 1798, με αυτό αναγνωριζόταν η μονή ως σταυροπηγιακή, 3.- Χάρτινο Σιγίλλιο του Γρηγορίου του Ε’ και του Πατριάρχου Ιεροσολύμων Πολύκαρπου,4.- Σιγίλλιον επί μεμβράνης χωρίς σφραγίδα και 5 – Μυλοβδόβουλο στρογυλό που επί της μίας όψης του φέρει την Θεοτόκο βρεφοκρατούσα.}

^{Η Μονήκατά καιρούς είχε 4 Μετόχια: 1. Μονή Πορετσού, 2.Μονή φραγκοπηδήματος, 3.Μονή Κάτω Δίβρης και 4. Μονή Λώπεση στο δήμο Πηνειϊων.}

^{Διεδραμάτισε σπουδαίο ρόλο και πρόσφερε σημαντικές υπηρεσίες στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς. Σ’ αυτήν εύρισκαν καταφύγιο οι κατατρεγμένοι. Ήταν στην επανάσταση κέντρο ανεφοδιασμού κατά καιρούς και οι μοναχοί είχαν αρχηγό τους τον γενναίοΗγούμενο Παϊσιο Σκανδάμη Διβριώτη, πήραν μέρος σε πολλές μάχες κατά των Τούρκων, όπως στου Ολωνού – Πολίτσας(Μάχη Κατσαρού), στο μνήμα του Μποντίνη, Πούσι και αλλού.}

^{Το ιστορικό ενός χαρακτηριστικού χειρογράφου, περιγράφεται ως εξής :
1823 Μαρτίου 29. Οι επαναστατημένοι έλληνες βρίσκονται στα πρώτα χρόνια του ξεσηκωμού και της λευτεριάς. Όμως τα μαύρα σύννεφα της εμφύλιας διαμάχης, για το ποιος θα διαφεντεύει αυτόν τον τόπο αρχίζουν να απλώνονται και να σκεπάζουν τον ορίζοντα.}

^{Οι διορατικοί και οξυδερκείς Διβριώτες του Πέρα Μαχαλά προνοούν και λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα, πριν ξεσπάσει η θύελλα και εμπλακούν στη δίνη του εμφυλίου και ζημιωθεί το χωριό με τα ακολουθήσαντα έκτροπα και τις άλλες ασχήμιες. Ανάμεσα στα μέτρα που έλαβαν, όπως φαίνεται από το χειρόγραφο που φυλάσσεται στο αρχείο της Μονής ήταν και το πιο δραστικό : Η σύναξη και η ορκωμοσία μεταξύ τους, αλλά και η σκληρή και αποτελεσματική ρήτρα, που έβαλαν για όποιον αθετήσει τη συμφωνία και}

^{παραβεί τον όρκο του.}

^{Παραθέτομε το κείμενο του χειρογράφου ως έχει :
«1823 Μαρτίου 29 Πέρα Μαχαλάς. Την σήμερον εσυμφωνήσαμε όλος ο Μαχαλάς, τρανοί - μικροί, ότι γινόμαστε όλοι ένα, όπου αν λάχη ο Θεός μη τρέξη ή γίνη ένα κακό, να τρέχωμε όλοι δια του ενού το νύχι, του αλλουνού το κεφάλι, εις κάθε μία δουλειά να διαφερθούμε ως χριστιανοί και να συμβουλευόμαστε χωρίς φθόνο και χωρίς μισοκακία και ό,τι μας ακολουθήσει να είμαστε όλοι ένα και όποιος έβγη από τον υπογραμμό και έβγη και κάνει ανακάτωμα ή προδοσία παραμικράν, να έχη την κατάραν του Ιησού Χριστού και της Παναγίας και πάντων των Αγίων και αν το μάθωμε ότι έκαμε ανακάτωμα εις κάθε δουλειά, να έχωμε να του καίμε το σπίτι και την σοδειά του. Το υπογράφομε όλοι ιδιοχείρως μας.}

^{Γιάννης Κοκκαλιάρης στέργω(3), Παπαδημήτρης στρεκτός(4), Παναγιώτης Κρίτζας στρεκτός, Κωνσταντής Μιχαλόπουλος στέργω, Ασημάκης ... στέργω, Παναγιώτης Φαρμακοτρίφτης, Δημήτρης Γιαννούλης, Οικονομόπουλος στρεχτός, Πετρούτζος στρεχτός».
Στο αρχείο της Μονής υπάρχει και άλλη πράξη των προκρίτων και δημογερόντων της Δίβρης για ομόνοια μεταξύ τους η οποία πάρθηκε στο Μοναστήρι μπροστά στην Εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου. Η πράξη αυτή έχει δημοσιευθεί από τον Μητροπολίτη Αντώνιο στην «Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά» του έτους 1961 και είναι αχρονολόγητη στο κείμενο, ενώ υπάρχει χρονολογία στο πρωτότυπο (Δεφτέρι).}

^{Την παραθέτουμε :
«1755 Σεπτεμβρίου 14. Την σήμερον, εσυμφωνήσαμεν εμείς, η γέροντες κε Προεστή του χωρίου Δήβρις, Παπά Γιοργάκις, παπά Πιέρος, Γιαννάκις Γραμματικός, Φρατζής, Παπά Αλέξανδρος, Γιαννάκις Μπεριόπλος. και Αναστάσιος Μαρόπλος και Παναγούλης και Γιοργάκις Κουνενίς και εσυμφωνήσαμε σήμερον εις το παρόν άγιον Μοναστήριον. έμπροσθεν εις την Εικόνα της υπεραγίας Θεοτόκου, εις το Τουμνίκο, δια να έχωμεν μίαν ΟΜΟΝΟΙΑΝ. Το ό,τι να ειπή ο ένας οσάν και ο άλλος, δια όλες τις υποθέσεις του χωριού, όπου είνε η γνώμη τους, και όποιος ήθελε μετανοήσει, να παραβή τον όρκον όπου εκάμαμε, να μην έχη σύμμαχον την Υπεραγίαν Θεοτόκον και με κακόν τέλος να κόψη ο θεός την ζωήν του».
Η σύσκεψη των προκριτοδημογερόντων της Δίβρης στην Άνω Μονή και το πρακτικό της συμφωνίας την οποία καταγράψαμε από το Δεφτέρι που υπάρχει στη Μονή, πιστεύουμε, ότι κάποιο σοβαρό σκοπό εξυπηρετούσε, με γνώμονα πάντα το συμφέρον της κωμόπολης. Κάποιος κίνδυνος απειλούσε το χωριό, γι’ αυτό έγινε και η συμφωνία τους να πουν όλοι τα ίδια. Αλλά στα χρόνια εκείνα της σκλαβιάς οι προύχοντες στις συσκέψεις τους δεν ανάφερναν καθαρά την αιτία στις αποφάσεις για λόγους ευνόητους. Το γεγονός όμως ότι, το πρακτικό της σύσκεψης και η απόφαση πάρθηκαν στις 14 Σεπτεμβρίου 1755 ημέρα της Ύψωσης του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού που είναι μια από τις μεγαλύτερες εορτές της Χριστιανοσύνης φανερώνει το κατεπείγον, το μέγεθος και τη σοβαρότητα της αιτίας. Ίσως ήταν ο λόγος περί Λαλαίων που αναφέρει ο Μητροπολίτης Αντώνιος ή κάτι σημαντικό που δεν εξακριβώθηκε παρά την ερευνά μας, επειδή οι πρόκριτοι άλλα εννοούσαν κι άλλα έγραφαν. Έτσι λάβαιναν τα μέτρα τους στις δύσκολες εκείνες εποχές.}

^{Το 1949 το Μοναστήρι βρίσκεται υπό κατάρρευση από τις λεηλασίες και τις καταδρομές της εμφύλιας διαμάχης. Με τη λήξη του πολέμου δύο ευσεβείς και ακάματοι μοναχοί όπως ανάφερα πιο πάνω - ηγούμενος Βαρλαάμ Μπαλάσκας και Χαρίτων Σαρρής - εγκαθίστανται στη διαλυμένη Μονή.}

^{Κατέβαλαν υπεράνθρωπες προσπάθειες και με εισφορές των Διβριωτών, εράνους μεταξύ των πιστών της περιφέρειας και την βοήθεια του διαπρεπούς τέκνου της Δίβρης Στέφανου Χ. Στεφανόπουλου κατόρθωσαν να το στηρίξουν και να το ανορθώσουν καθώς και την Κάτω Μονή.
Έτσι το Μοναστήρι στήθηκε και λειτούργησε πάλι! Παράδειγμα στις επερχόμενες γενεές ακάματης προσπάθειας, φιλεργείας και ακατάβλητης πίστης. Άλλαξαν τις κεραμοσκεπές, επιδιόρθωσαν τα ερειπωμένα κελλιά, επισκεύασαν τους μανδρότοιχους και το ανακαίνισαν. Σήμερα διατηρείται σε άριστη κατάσταση, μετά και από τις εργασίες ανακαίνισης που χρηματοδοτήθηκαν από πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρά την προηγούμενη εγκατάλειψη, τις θύελλες και τις καταιγίδες στο διάβα των αιώνων.}

^{Τώρα το αγαπημένο Μοναστήρι των Διβριωτών «Παναγία η Χρυσοπηγή» σύμβολο αιωνιότητας σ’ αυτά τα απρόσιτο μέρη, στέκει αγέρωχο, έρημο και μοναχό μεσ’ το ελατόδασος – τεράστιος γίγαντας θεματοφύλακας των ιδανικών του έθνους και σαν άλλη κιβωτός μας θυμίζει την τεράστια προσφορά του και τη βοήθεια της Υπεραγίας Θεοτόκου σε δύσκολες ώρες, σ’ αλλαργηνούς καιρούς και ξεχασμένους.}

^{Υποσημειώσεις:}

^{1. Από μία αναφορά του ηγουμενοσυμβουλείου της Μονής το 1860, έχουμε την είδηση, ότι το Μοναστήρι ιδρύθηκε προ επτακοσίων ετών, δηλαδή στα μέσα του 12ου αιώνα.}

^{2. Πατριαρχικά σιγίλια = έγγραφα που δίνουν πληροφορίες για τον ιδρυτή ή τα προνόμια και τα δικαιώματα του Μοναστηριού}

^{3. Αρχαία ελληνική στέργω. Ρήμα. στέργω. αποδέχομαι κάτι, δίνω τη συναίνεσή μου σε κάτι.}

^{4. Άστρεχτος -άστρεχτη -άστρεχτο (επίθετο) [ Ετυμολογία :‹ στερ. α + στρεχτός ‹ στρέχω ‹ στέργω = συμφωνώ]}

^Πηγές:

^{«Η Δίβρη Ηλείας στο διάβα των αιώνων» του Νίκου Αναστόπουλου}

^{«Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά» του έτους 1961 σελ. 29-42}

^{«Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά» 1964 σελ. 28-29}

^{«Περιοδικό Δίβρη» του Σωτήρη Σωτηρόπουλου}

​