Συλλογή, καταγραφή και επιμέλεια Ηλίας Τουτούνης
Στον κάθε τοποθεσία που ζούμε, βλέπουμε, πατάμε, εργαζόμαστε και θαυμάζουμε, ο άνθρωπος έχει δώσει ονομασίες, σύμφωνα με την φυσική, τεχνητή διαμόρφωση, με το είδος του εδάφους, με την χλωρίδα, την πανίδα την παραγωγή, τις ιδιαιτερότητες κ.ά.
Παλιότερα οι ξωμάχοι, σωστά έδιναν ονομασίες στις τοποθεσίες και τοιουτοτρόπως με μια μόνο λέξη γνώριζαν την ιδιαιτερότητα του κάθε μέτρου γης. Σε πολλά χωριά θα συναντήσετε διάφορες τοποθεσίες, που έχουν τις ανάλογες ονομασίες.
Σήμερα αυτές οι ονομασίες χάνονται και σβήνουν, σαν τις ηλιαχτίδες την ώρα που πέφτει ο ήλιος. Θεώρησα σωστό ότι πρέπει να καταγράψω και ν’ αποθανατίσω όσες μπορέσω, ώστε να μην χαθούν εντελώς. Σε πολλούς μας, κυρίως στους νέους είναι άγνωστες. Εμείς οι μεγαλύτεροι, που ζήσαμε στα χωριά γνωρίζουμε πολλές εξ αυτών, ασφαλώς δεν γνωρίζουμε από πού προέρχονται οι ονομασίες των.
Η εργασία ήταν χρονοβόρα και διαχρονικά, όποια τέτοια ονομασία άκουγα, ζητούσα πληροφορίες, την κατέγραφα και την κρατούσα ώστε να συμπληρώσω όσες περισσότερες μπορούσα.
Η καταγραφή ασφαλώς δεν σταματάει σήμερα, διότι όπως νομίζω οι ονομασίες είναι ατέλειωτες, απλώς τις δημοσιεύω, για να γίνουν γνωστές σε όσους δεν τις γνωρίζουν.
Μου έλεγε μια γριά από το χωριό Πριόλιθος (πρώην Συρμπάνι) Καλαβρύτων ότι: «Ο Θεός κοσκίνισε της γης τα χώματα με τις πέτρες, μας αδίκησε, γιατί στα βουνά έριξε τις πέτρες από το κόσκινο, ενώ στους κάμπους το καθαρό χώμα!»
Επίσης μια φορά πηγαίνοντας μ’ ένα φίλο μου προς τα βουνά, μόλις έφθασα στο πατρικό του χωριό μου έλεγε: «Εδώ ο πατέρας μου τα έλεγε Άγια Χώματα!»
Ονομασίες:
- Άμπουλας, Κεφαλόβρυσο, Νερομάνα, = εκεί που βγάζει πολύ νερό.
- Όχθη, = τα πλευρά της κοίτης του ποταμιού.
-Αγγινάρα, Αγγιναρόρεμα, Αγγιναρότοπος, Αγγιναριά, = η τοποθεσία που έχει βαριές γλίνες και ευδοκιμεί συνήθως η άγρια αγγινάρα
-Αγιότοπος, Μνήματα, = ο τόπος όπου κάποτε ήταν ναός, η νεκροταφείο, η είχε γίνει κάποιο θαύμα.
-Αγνάτια, = αντίπερα, απέναντι.
-Αγραπιδιές, οι = ο τόπος που καλύπτεται από άγριες αχλαδιές, αγραπιδιές, γκορτσιές.
-Ακουμπίστρες, οι = τα ριζοβούνια, εκεί που εφάπτεται το βουνό με την πεδιάδα.
-Ακροκαμπιά, η = στην άκρη του κάμπου.
-Ακτή, η = η τοποθεσία που εφάπτεται με την θάλασσα, λίμνη.
-Αλλαξοτοπιά, η = η αλλαγή τόπου, ή η ανταλλαγή κάποιου χωραφιού ή οικοπέδου.
-Αλλαφρότοπος, ο = εκεί που κρατάει, εκεί που είναι ισκιωμένος.
-Αλπότρουπες, οι = η τοποθεσία που υπάρχουν τρύπες (φωλιές) αλεπούδων.
-Αλώνι, Αλωνάκι, το = η επίπεδη τοποθεσία που βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο λόφου ή βουνού, ειδικό μέρος για την αποξήρανση προϊόντων και για το αλώνισμα δημητριακών κ.λπ.
-Αμμουδερικό, Αμμουδέρα, Αμμοχώραφο, Αμμότοπος, = το χωράφι που έχει αρκετό χώμα σαν άμμο.
-Αμμουδιά, η = εκεί που έχει μόνο άμμο.
-Αμπέλια, Αμπελάκια, Αμπελιώνας, Αμπελουριά, Αμπελίκι, το = το χωράφι όπου παλιά ήταν φυτεμένο αμπέλι.
-Αναβόλα, η = το άκρο του καλλιεργούμενου χωραφιού, που γίνεται το γύρισμα του ζευγαριού άροσης ή του μηχανήματος.
-Αναγύρι, Αναζύρι, το = το τέρμα μιας άκρης ενός μακρόστενου λόφου, το γύρισμα.
-Ανάχωμα, το = το τεχνητό χωμάτινο τοιχίο, για την προφύλαξη από νερά, κυρίως όμβρια.
-Ανήφορος, ο = η ανάβαση.
-Ανοιξιά, η = το χωράφι που έχει εκχερσωθεί πρόσφατα.
-Ανταρίτσα, η = ένα πλάτωμα στην πλαγιά του βουνού, όπου συνήθως κρατάει ομίχλη.
-Άντζι, το, = η μακρόστενη, καλλιεργήσιμη ράχη με τις πλαγιές της.
-Αντίπερα, = η απέναντι όχθη, πλαγιά.
-Απέκεια, = η απέναντι πλαγιά, κορφή, όχθη.
-Απίκου, = ακριβώς εδώ.
-Απολακιά, η = το τελείωμα, η άκρη της λάκας.
-Απόμερα, Απάκρη, = στην άκρη του χωραφιού.
-Απόσκια, Αποσκίλα, Αποσκερό = οι πλαγιές των λόφων και βουνών, που βρίσκονται προς το βόρειο μέρος και δεν έχουν αρκετό ήλιο.
-Αριότοπος, ο = η τοποθεσία που είναι καλλιεργήσιμη, ή λιβάδι και έχει μέσα μερικά δένδρα.
-Αρκουδόρεμα, Αρκουδότοπος, το = το μέρος που διαβιούν αρκούδες.
-Αρμακάς, ο = σωρός από πέτρες σε άκρη ή στο μέσον του χωραφιού, που συλλέγονταν διαχρονικά από τους εκάστοτε καλλιεργητές, με σκοπό να απαλλαγεί το χωράφι από τις πέτρες και να μείνει μόνο το χώμα.
-Ασπρογής, η = το χώμα που είναι άσπρο.
-Ασπρόγλινα, η = ο τόπος που έχει λευκή γλίνα.
-Ασφακότοπος, Αφακοτοπιά, = ο τόπος που φύονται σφάκες.
-Ατσαλού, Σκουπιδότοπος, ο τόπος απόθεσης σκουπιδιών.
-Αυγούλι, αυγουλωτό το = το χωράφι που ομοιάζει σαν αυγό, λοφίσκος και είναι εξ’ ολοκλήρου καλλιεργήσιμο.
-Αυλή, προαύλιο, = ελεύθεροι χώροι χωρίς κτίσματα εμπρός από δημόσια κτίρια, σπίτια, ναούς κ.λπ.
-Αφράδι, το = το χωράφι που έχει αμμόχωμα και είναι εύκολο κατά το σκάψιμο.
-Βαθούλωμα, το = το βαθύτερο μέρος μιας τοποθεσίας.
-Βαρυκό, Βαρύ, Χυλός, Βαρκούλια, Βουλιαριά, = το βαρύ νεροχώραφο, ιδανικό για περιβόλια και μάλιστα εκεί προορίζονταν για ξερικά περιβόλια.
-Βγασιά, η = η έξοδος από ρέμα, διάσελο, πέρασμα, βορό.
-Βίγλα, η = η ψηλή κορφή που επιτρέπει να ελέγχεις την γύρω περιοχή.
-Βορός, Μπεράτι, Πόρος, Περασιά, Οβορός, = η τοποθεσία μεταξύ λόφων, ή δάσους ή ποταμού όπου υπάρχει δρόμος διάβασης, επίσης φραγμένος χώρος όπου μέσα εγκλωβίζουν ζώα.
-Βοσκότοπος, ο = τα λιβάδια.
-Βουνό, το = το όρος.
-Βουνόλακκα, η = λάκα επάνω στο βουνό.
-Βουνοπλαγιά, η = η πλευρά του βουνού.
-Βούρκος, ο = η τοποθεσία που λιμνάζουν νερά.
-Βουρλιές, οι = ο τόπος όπου φύεται το υδρόφιλο φυτό βούρλο.
-Βράχος, ο =η ογκώδης πέτρα.
-Βρομίστρα, η = το χωράφι που είχε σπαρθεί βρώμη.
-Βρυσούλες, οι = ο τόπος που έχει πολλές πηγές.
-Βρωμονέρι, το = η τοποθεσία που έχει ιαματικά νερά, λάσπες, όπου αυτά έχουν μια έντονη και κακή μυρωδιά.
-Βυζί, το = ο μικρός λοφίσκος στην πεδιάδα.
-Βυθιστιά, = το πλαγερό χωράφι με πολλά νερά που βυθίζει.
-Βυθούλκα, η = η τοποθεσία που βουλιάζει.
-Γαλαριό, το = το μικρό χωράφι μέσα στον λόγγο που από μακριά μοιάζει σαν γαλάρι.
-Γδυτό, το = το βουνό που δεν έχει βλάστηση.
-Γέρμα, το = όταν ένα ίσιο χωράφι σε κάποιο μέρος του έχει μικρή πλαγιά.
-Γήπεδο, το = αλάνα διαμορφωμένη για εκδηλώσεις, αθλητισμό.
-Γιαλός, ο = είναι η ακτή, το τελευταίο τμήμα της ξηράς πριν από τη θάλασσα.
-Γιδόστρατο, το = πολύ στενό δρομάκι.
-Γιδότοπος, ο = το λογγωμένο χωράφι που χρησιμεύει μόνο για βόσκηση γιδιών.
-Γιεράδα, ή Χαραμάδα, Σκασιά, ξεροσκασιά, η = η χαραμάδα στο έδαφος, μετά από σεισμό, ή μετά από παρατεταμένη ξηρασία.
-Γκέλα, η = η στρόκλα, η στροφή, ενός μονοπατιού.
-Γκομόλι, το = ο μεγάλος όγκος χώματος μετά από κατολίσθηση.
-Γκούρα, η = το μέσον του δάσους.
-Γκρεμός, Γκρεμίλες = το απότομο και ψηλό κόψιμο του βουνού, που δημιουργήθηκε μετά από κατολισθήσεις.
-Γλίνα, η = η άργιλος.
-Γλινερό, Γλίνες, = ο τόπος που έχει γλίνα.
-Γούβα, η = το μικρό οροπέδιο μεταξύ των βουνών, ή λόφων.
-Γουβιά, Κιβούρια, τα = τόπος όπου παλιά ήταν νεκροταφείο.
-Γουλάς, ο = ο μικρός λοφίσκος στην πεδιάδα.
-Γουλισιά, η = τα ιζήματα των ποταμών, που βρίσκονται στις όχθες ή στις παλιές κοίτες.
-Γούπατο, το = το βαθούλωμα, η γούβα.
-Γούρνες, οι = μικρές φυσικές ή τεχνητές στέρνες με νερό.
-Γουρνόλασπη, ο νερότοπος που ζουν γουρούνια και έχουν ανακατέψει τις λάσπες.
-Γρούσπη, η = η λάσπη.
-Γυφτόγλινα, η = η μαύρη γλίνα.
-Γυφτότοπος, ο = τοποθεσία όπου κατασκήνωναν γύφτοι, τσιγγάνοι, γυρολόγοι.
-Διάσελο, ή Διασελάκι, το = το χωράφι που βρίσκεται στο μέσον ενδιάμεσα σε δυο λοφοσειρές όπου είναι χαμηλότερα από αυτές και τις ενώνει.
-Διλάγκαδο, Τριλάγκαδο, Διπόταμο, Τριπόταμο, = η τοποθεσία όπου ενώνονται δύο ή και τρία λαγκάδια, ποτάμια.
-Διποταμιά, η = η τοποθεσία που ενώνονται δύο ποτάμια.
-Διχάλι, Διχάλα, η = το διάσελο.
-Δρόμος, Δημοσιά, Μονοπάτι, Πεζόδρομος, Πεζόστρατο, = δημόσιες λωρίδες γης, για την μετακίνηση ανθρώπων, ζώων και τροχοφόρων οχημάτων.
-Ελατότοπος, ο τόπος που είναι καλυμμένος από έλατα.
-Ερημιά, Έρημος, η = ο τόπος από άμμος, ο έρημος τόπος.
-Έρμο και Μοναστηριακό, το = ονομασία ακαλλιέργητων και δασωμένων χωραφιών, που δεν τα διεκδικεί κάποιος ιδιοκτήτης. Συνήθως γνωρίζουμε ότι τα Μοναστηριακά χωράφια, αν και ερήμωναν ποτέ δεν μπορούσε να τα καταπατήσει κάποιος τρίτος, διότι όποτε το μοναστήρι ήθελε τα διεκδικούσε νομίμως.
-Ερμότοπος, Ερμαριά, = ο εγκαταλελειμμένος τόπος.
-Ζαχαρότοπος, ο = ο αμμότοπος.
-Ζουμοτοπιά, η = ο τόπος που μοιάζει με βούρκο.
-Ζούμπες, οι = οι ομαλές κορφές των λόφων.
-Ζυμαρότοπος, ο = εκεί που βουλιάζει υπερβολικά μετά την βροχή.
-Ζωνάρια, τα = οι ζώνες των γκρεμών που σχηματίζονται περιφερειακά του βουνού ή του λόφου, μετά από κατολισθήσεις.
-Ημεροχώραφα, Μεροχώραφα, τα = τα πεδινά χωράφια.
-Θιογέφυρο, Θεογέφυρο, Θεοκαμάρα, = φυσικό γεφύρι.
-Ισιάδι, το ίσιο χωράφι που βρίσκεται στην βάση των λόφων ή των βουνών, πολύ μικρό οροπέδιο.
-Κακάβι, το = η βαθουλεμένη τοποθεσία, μεταξύ λοφίσκων.
-Κακόβατος, ο = ο αδιαπέραστος τόπος.
-Κακοτοπιά, η = ο παλιότοπος.
-Καλαμότοπος, Καλαμιώνες, = ο τόπος όπου φύονται καλάμια.
-Καλντερίμι, το = το λιθόστρωτο μονοπάτι.
-Καλύβες, Καλυβάκια, Καλύβια, = η περιοχή όπου παλιά είχαν αγροτικές ή κτηνοτροφικές καλύβες.
-Καματερό, το = το οργωμένο χωράφι, το χωράφι που καλλιεργείται.
-Κάπελη, η = ο τόπος που καλύπτεται από δρυοδάσος.
-Καραούλια, τα = ο τόπος όπου παλιά ήσαν καραούλια κλεφτών.
-Καρβέλι, το = ο λοφίσκος που ομοιάζει σαν καρβέλι ψωμιού.
-Καρβουνότοπος, ο = το χωράφι που είναι γλίνα και το καλοκαίρι από την δίψα και την ζέστη καρβουνιάζει.
-Καρούτες, οι = ο τόπος που έχει πολλές λούμπες ή γράνες με νερά.
-Καστρότοπος, ο = τοποθεσίες εντός και εκτός ενός κάστρου.
-Καταραμένος Τόπος, ο = ο αφιλόξενος τόπος, ή το μέρος που έγινε κάποιο κακό.
-Καταράχι, το = η ράχη.
-Κατήφορος, ο = η κατάβαση.
-Κατούνα, η = η τοποθεσία όπου υπήρχαν ή υπάρχουν σπίτια ξωμάχων στο δάσος.
-Καψαλιά, η = ο τόπος μετά το πέρασμα της φωτιάς.
-Καψότοπος, ο τόπος όπου το καλοκαίρι με την υψηλή θερμοκρασία, ξεραίνεται εύκολα.
-Κεραμιδότοπος, ο = ο τόπος που έχει πολλά υπολείμματα παλιών κεραμιδιών.
-Κέρατο, το = μεγάλος ογκόλιθος στην μέση της πεδιάδας.
-Κίκιζα, η = η κορφή του λοφίσκου που βρίσκεται σε κάμπο.
-Κικίνια, τα = η προσήλια περιοχή σε ρεματιά.
-Κοζά, η = τοποθεσία με χαμηλή και άγρια βλάστηση.
-Κοκκαλάκια, τα = ο τόπος που παλιά ήταν νεκροταφείο.
-Κοκκαλιάρα, η = η ραχοκοκκαλιά του βουνού που αποτελείται από μεγάλες και κοφτερές πέτρες.
-Κοκκαλότοπος, ο = ο τόπος που έχει πολλές πέτρες.
-Κοκκινόχωμα, Κοκκιναμμουδέρα, Κοκκινοπήλι, Κοκκινιά, = η τοποθεσία που έχει κόκκινα χώματα.
-Κολαριά, η = η άκρη ενός χωραφιού που βρίσκεται μέσα στον λόγγο.
-Κόμματα, το = το πλαγερό χωράφι που μετά από παρατεταμένες βροχές, παρατηρούνται κατολισθήσεις.
-Κοντοπλάϊ, το = το χωράφι που είναι πολύ μικρό και πλαγερό.
-Κοντόραχο, το = η μικρή (κοντή) ράχη.
-Κοντοσπήλι το = πολύ μικρή σπηλιά.
-Κορφοβούνι, Κορφάδα, = η κορυφή του βουνού.
-Κοτρώνα, η = τεράστια πέτρα.
-Κοτσοβούνο, το = η δεύτερη χαμηλότερη κορφή του βουνού
-Κουκίστρα, το = το απόσκιο χωράφι που συνορεύει με το χωριό.
-Κούλα, η = η κορυφογραμμή.
-Κουμαριά, η = ο τόπος που καλύπτεται από το φυτό κουμαριά.
-Κουμάσια, τα = τόπος όπου παλιά υπήρχαν κουμάσια (στάβλοι) χοιρινών.
-Κουραμπιές, ο = η χιονισμένη βουνοκορφή, στο επάνω μέρος.
-Κουφολόγγι, το = ο λόγγος που ενώ από πάνω φαίνεται αδιαπέραστος, κάτω είναι ευκολοδιάβατος, ένα των γιδιών που τον κλαδεύουν τρώγοντας τις κάτω φυλλωσιές και δεν τον αφήνουν ν’ αναπτυχθεί χαμηλά.
-Κουφότοπος, ο = ο τόπος που έχει πολλές χωματότρουπες από άγρια ζώα.
-Κρανίου τόπος, (μτφ.) ο = ο τόπος μετά από πυρκαγιά, ο ξερότοπος, ο πετρώδης τόπος.
-Κριθαριά, η = το χωράφι που είχε σπαρθεί και θεριστεί κριθάρι.
-Κυπαρισσώνα, η = η τοποθεσία που είναι καλυμμένη από κυπαρίσσια.
-Κωλοχώραφο, Σκατοχώραφο, το = το άχρηστο χωράφι.
-Λαγκαδιά, η = οι όχθες των ρεμάτων.
-Λαγοβούνι, το = τοποθεσία βουνού όπου αφθονούν λαγοί.
-Λαγογαμίστρα, η = ο αμμότοπος, το φτωχό χωράφι που δεν καλλιεργείται. (Σ’ αυτές τις τοποθεσίες, αναφέρουν ότι επιλέγουν οι λαγοί να ζευγαρώνουν).
-Λάζος, ο = το χωράφι που περικλείεται από δάσος.
-Λάκκα, Λένη, η = το χωράφι που βρίσκεται στο κάτω μέρος της πλαγιάς.
-Λακόπετρα, η = η λάκα που έχει στο μέσον μεγάλη πέτρα ή βράχο, το χωράφι στην πεδιάδα που έχει μέσα βράχους.
-Λασπότοπος, ο = ο τόπος που έχει πάντα λάσπες.
-Λασπουριά, η = τόπος με πολλή λάσπη.
-Λημέρι, το = ο τόπος που περνούσαν την ημέρα τους οι κλέφτες, οι αρματολοί, οι λήσταρχοι, ακόμη και οι φυγόδικοι.
-Λιάκωμα, Λιακωτό, = το προσήλιο μέρος.
-Λιβάδια, τα = οι τόποι που χρησιμοποιούνται για βόσκηση των ζώων.
-Λιβαδότοπος, Λιβαδοχώραφο, = το λιβάδι.
-Λιθάρια, ο = ο τόπος που έχει μεγάλους βράχους,
-Λιθαρόλακα, η = η λάκα που έχει πάρα πολλές πέτρες.
-Λιθαρότοπος, Λιθαριά, ο = ο τόπος που έχει πολλές πέτρες.
-Λίμνες, Λιμνίτσες, Λιμνότοπος, Λιμνιά, Λιμνούλες, = ο ελώδης τόπος.
-Λουρίδες, Κορδέλες, οι = μακρόστενα χωράφια, ή δασικές εκτάσεις.
-Λοφίσκος, Γήλοφος, ο = ο πολύ μικρός λόφος.
-Λοφοπλαγιά, η = η πλευρά του λόφου.
-Λόφος, ο = το μικρό ύψωμα στην πεδιάδα.
-Λοφοσειρά, η = η συνεχόμενη σειρά λόφων.
-Λυκότοπος, Λυκοφωλιές, = το μέρος όπου διαβιώνουν οι λύκοι.
-Μακρυλλόγι, το = ο στενόμακρος λόγγος.
-Μακρυναρίκι ή Μακρυνάρι, ή Σπαθοχώραφο, το = το χωράφι που είναι στενόμακρο σαν λωρίδα.
-Μακρυπλάγι, = το πλαγερό και πολύ μακρύ χωράφι.
-Μαυροβούνα, η = το βουνό που από μακριά φαίνεται μαύρο.
-Μαυρόγλινα, Μαυρογής, Μαυρότοπος, Μαυρόχωμα, Μούργα, = ο τόπος που έχει μαύρα χώματα, κυρίως γλίνα.
-Μερίδες, οι = μεγάλα τεμάχια χωραφιών χωρισμένα σε λωρίδες.
-Μεροβίλι, το = το εγκαταλελειμμένο χωράφι που το ξανά εκχέρσωσαν.
-Μεσαριά, η = ο σύντομος χαραγμένος δρόμος, για την αποφυγή στροφών και ανηφοροκατηφόρων.
-Μεσόκαμπος, ο = στην μέση του κάμπου.
-Μεσολόγγι, το χωράφι ή χωριό στην μέση του λόγγου.
-Μεσόραχο, ο = η καλλιεργήσιμη ραχοκοκαλιά των συνεχόμενων λόφων.
-Μια χεσιά τόπος, ο = το πολύ – πολύ μικρό τεμάχιο γης.
-Μουζικαριά, η = η αμμώδης πλαγιά.
-Μπαΐρι, το = το ακαλλιέργητο χωράφι που μέσα έχουν φυτρώσει άγρια δένδρα και θάμνοι.
-Μπαξές, ο = το περιβόλι, ο κήπος.
-Μπαράκες, οι = τοποθεσία όπου παλιά υπήρχα μπαράκες.
-Μπαρουτάμμος, ο = ο τόπος που έχει μαύρη άμμο.
-Μπασιά, η = η είσοδος, σε ρέμα, διάσελο, πέρασμα, βορό.
-Μπελενίτσα, η = η πολύ σκληρή και ξανθή γλίνα.
-Μπελεσοτό, το = αυτό που είναι ελαφρώς χαλικερό, όπου ευδοκιμούν τα αμπέλια.
-Μπεντένια, τα = οι αδιαπέραστοι δασωμένοι τόποι.
-Μποκρίλα, η = το τελείως ακαλλιέργητο μέρος, όπου μέσα αρχίζουν να φυτρώνει άγρια βλάστηση.
-Μπούκα, η = η είσοδος σε κλειστό τόπο που περιβάλλεται από λόφους.
-Μπουρότοπος, Μπουρίχτρα, Μπουροχώραφο, Μπαζίνα, Μπουρέλα, Μπούρα, = ο τόπος που βγάζει συνέχει νερό, επίσης τον Χειμώνα βουλιάζει υπερβολικά.
-Μπούσια, η = η όχθη της Μπούκας.
-Μπρινιάς, ο = ο δασωμένος τόπος που αποτελείται από πολλά είδη φυτών.
-Μπριτσούλι, το = εκεί που βγάζει πολύ λίγο νερό. (εκ του ομβρίζω).
-Μπροστοβούνι, το = το μπροστινό βουνό μεταξύ άλλων.
-Νεροβίλα, η = εκεί που πηγάζει το νερό.
-Νερόλακα, η = η λάκκα όπου έχει πολλά νερά.
-Νερόλασπη, η = λάσπη με νερά δίπλα σε πηγές, λίμνες, ποτάμια.
-Νεροσουρμή, η = η τοποθεσία που έχει υπερχειλίσει ένα ρέμα μετά από νεροποντή.
-Νεροφάγωμα, το = η τοποθεσία όπου έχει πληγεί από την ροή των ομβρίων υδάτων.
-Νησί, το = έκταση γης που περιβάλλεται από νερά.
-Νταμάρι, το = ο τόπος που γίνεται εξαγωγή αδρανών υλικών, ο πετρότοπος.
-Ντουφεκίστρα, η = ο τόπος που υπήρχαν καραούλια και οχυρώματα.
-Ξάγαντο, το = εκεί που τελειώνει το δάσος, η απέναντι κορφή.
-Ξακρίστρες, οι = οι άκρες των χωραφιών που συνορεύουν με δάσος και εκχερσώθηκαν.
-Ξάριο, το = ένα μέρος του λόγγου όπου είναι καλλιεργήσιμο.
-Ξεκάμπι, το = η τοποθεσία που ενώνει το δάσος με το κάμπο η το βουνό με τον κάμπο.
-Ξέρα, η = ξέβαθο σημείο στην θάλασσα.
-Ξεροβούνι, το = το γδυτό βουνό, εκεί που δεν έχει βλάστηση.
-Ξερόγλινα, η = η γλίνα που έχει καθιζήσει και μετά την ξηρασία έχει ξεροσκάσει.
-Ξεροκατάραχο, το = η κορυφή του βουνού ή του λόφου, που δεν φυτρώνει τίποτα.
-Ξερολάγκαδο, το = το λαγκάδι που δεν φέρνει νερό.
-Ξερόλακα, η = η λάκα που κάποτε είχε νερό και έχει στερέψει.
-Ξερόλακος, ο = λάκκος νερού αποξηραμένος.
-Ξερολιθιά, η = η τοποθεσία που έχει μόνο βράχια και πέτρες.
-Ξερόλιμνα, η = ο τόπος που κάποτε ήταν λίμνη και αποξηράθηκε.
-Ξεροπόταμος, ο = το ποτάμι που δεν φέρνει νερό, κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
-Ξερότοπος, ο = ο τόπος που έχει ξέρα.
-Ξέφωτο, το = η άκρη του δάσους που έχει λιγοστά δένδρα.
-Ξωλίμνια, παραλίμνια, = οι εκτάσεις περιφερειακά των λιμνών όπου τους καλοκαιρινούς μήνες αναδύονται μετά εξασθένηση της στάθμης των υδάτων.
-Οικόπεδο, Οικότοπος, = το τεμάχιο γης εντός η εφαπτόμενου του οικισμού.
-Όχτος, ο = η αναβαθμίδα, ο πολύ μικρός γκρεμός.
-Παλιάλωνα, τα = το μέρος που παλιά ήσαν αλώνια.
-Παλιάμπελα, τα = τόπος που παλαιότερα είχε αμπέλια.
-Παλιοβούνα, η = το χειρότερο και απάτητο βουνό.
-Παλιοκάτουνα, η = ο τόπος όπου παλιά ήσαν σπίτια κυρίως ξωμάχων στο δάσος..
-Παλιοκόπρι, το = τόπος όπου εκεί στάλιζαν τα ζώα και το κόπριζαν.
-Παλιότοπος, ο = ο τόπος που δεν προσφέρεται για καλλιέργεια, ο ανάποδος τόπος, ο αδιαπέραστος τόπος.
-Παλιοχώρι, το = τοποθεσία όπου παλιά ήταν χωριό.
-Πανηγυρίστρα, η = ο τόπος όπου διεξάγεται η εμποροζωοπανήγυρη.
-Παραβόλα, η = το ποτιστικό χωράφι δίπλα από το ποτάμι.
-Παραβούνι, το = το διπλανό και μικρότερο βουνό.
-Παραθαλάσσια, τα = η έκταση που βρίσκεται δίπλα στην θάλασσα.
-Παραλία, η = η ομαλή έκταση που εφάπτεται με την θάλασσα ή την λίμνη.
-Παραλογγί, το = το χωράφι που εφάπτεται με τον λόγγο.
-Πατουκλιά, Βατώνας, = ο τόπος που φύονται και είναι αναπτυγμένα βάτα.
-Πεδιάδα, Κάμπος, Ισαριά = ο ίσιος, επίπεδος τόπος.
-Πεζούλα, Σοφάς, Θεόσκαλο = η τεχνητή αναβαθμίδα του χωραφιού.
-Περδικότοπος, ο = τοποθεσία όπου κουρνιάζουν πέρδικες.
-Περιβόλι, το = (μτφ.) το περιποιημένο χωράφι.
-Πετροβούνι, Λιθοβούνι, το = το βουνό που έχει μόνο πέτρα.
-Πετρότοπος, ο = ο τόπος που έχει μόνο πέτρες.
-Πετροχώραφο, το = το χωράφι που έχει πάρα πολλές πέτρες.
-Πετσούρι, το = μικρό κομμάτι γης.
-Πισωβούνι, το = το βουνό που βρίσκεται πιο πίσω από κάποιο άλλο.
-Πλαγερό, το = το χωράφι που βρίσκεται σε πλαγιά.
-Πλάγι, το = γενικά η πλαγιά.
-Πλατανιά, Πλατανάκια, Πλατανότοπος, = η τοποθεσία όπου φύονται πολλά πλατάνια.
-Πλατεία, η = ένας μεγάλος δημόσιος χώρος (αλάνα) εντός των οικισμών άνευ κτιρίων.
-Πλάτωμα, το = ένα επίπεδο μέρος, σε πλαγιά ή σε κορυφή.
-Πόρτες ο = η είσοδος σε φαράγγι, οροπέδιο, σε διάσελο.
-Ποταμιά, η = η κοίτη του ποταμού.
-Ποτίστρες, οι = τοποθεσία όπου παλιά είχαν στέρνες ή γούβες για να ποτίζουν τα κοπάδια.
-Πουρναρότοπος, ο = ο τόπος που φύονται πουρνάρια.
-Πρασιά, η = λωρίδα χωραφιού ή κήπου υπερυψωμένη, ή καλλιεργημένη.
-Προσήλια, τα = τα χωράφια που βρίσκονται νότια προς τον ήλιο, δηλαδή αυτά που έχουν όλη την μέρα ήλιο.
-Ράχη, Ραχούλα, η = η κορυφή του λόφου, του βουνού.
-Ρεματιά, Ποταμιά, η = το χωράφι που βρίσκεται δεξιά και αριστερά του ρέματος και εφάπτεται επ’ αυτού.
-Ριζοβούνι, Ριζά, Ριζάλι, = το κάτω μέρος του βουνού που εφάπτεται με την πεδιάδα, το κάτω μέρος του γκρεμού.
-Ριζοσπηλιά, Ριζοσπήλι, = η σπηλιά που βρίσκεται στο κάτω μέρος της πλαγιάς.
-Ριζότοπος, ο τόπος που ευδοκιμεί το ρύζι, το νεροχώραφο.
-Ρομπόλα, η = εκεί που πηγάζουν πολλά νερά.
-Ρούγα, η = η γειτονιά.
-Ρουμάνι, το = ο πολύ δασύς και αδιαπέραστος λόγγος.
-Ρύμη, η = ο κατηφορικός και δυσδιάβατος και κακοτράχηλος δρόμος.
-Σαϊτάρια, τα = το κάτω μέρος του ποτιστικού χωραφιού που κατασκευάζουν αβαθή γρανιά για να συλλέγουν τα νερά που απολήγουν από τα αυλάκια ποτίσματος.
-Σαμάρια, τα = χωράφια στον κάμπο λίγο υπερυψωμένα που μοιάζουν σαν σαμάρι, η ανωμαλότητα του δρόμου.
-Σαμουριά, η = η τοποθεσία όπου ευδοκιμεί και φύεται το φυτό σαμάκι.
-Σαπολίβαδο, Σαπιολίβαδο, το = το λιβάδι που βρίσκεται σε λίμνη και έχει σάπια βλάστηση.
-Σβάρνα, η = το επίπεδο και καθαρό χωράφι από πέτρες στην μέση των βουνών.
-Σείραχο, το = το χωράφι που ενώνει δύο κορφές λόφων και έχουν περίπου το ίδιο υψόμετρο.
-Σέλα, η = η κορυφή του δασωμένου λόφου που είναι εκχερσωμένη.
-Σεργιάνι, το = ο δρόμος εντός του οικισμού, όπου έκαναν την απογευματινή βόλτα.
-Σιδεροχώραφα, τα = τα χωράφια που είχαν γλίνα και πέτρες.
-Σιούρα, η = η κάτω μυτερή άκρη ενός πλαγερού χωραφιού.
-Σιχάλικο, το = το χωράφι που έχει αρκετό χώμα αλλά και πολλά χαλίκια.
-Σκαλί, Σκάλωμα, το = το μέρος του άγριου βουνού, όπου είναι προσιτό για ανέβασμα και κατέβασμα.
-Σοκάκι, το = στενός διάδρομος μεταξύ κτιρίων εντός οικισμού.
-Σούρα, η = η είσοδος και η έξοδος χωραφιού που βρίσκεται ενδιάμεσα στον λόγγο.
-Σουρδέλα, η = το μακρυναρίκι, το μακρόστενο χωράφι, δάσος.
-Σουρταριά, η = μέρος όπου περνούσαν τα μεταφερόμενα από τόπο σε τόπο ζώα σε φάλαγγα.
-Σοφάς, Πεζούλα, Θεοσκάλι, Πίτες, Σκαλούνια, = οι τεχνητές αναβαθμίδες του πλαγερού χωραφιού, για την διαμόρφωση επίπεδων λωρίδων για καλλιέργεια.
-Σπαρτοβούνι, Σπαρτουλιά = το βουνό ή ο τόπος που είναι καλυμμένα από σπαρτιές.
-Σπηλιά, Τρούπα, Στοά, η = φυσικό υπόγειο κοίλωμα που σχηματίζεται από τη διαβρωτική ενέργεια.
-Σπόλια, η = το ψηλότερο μέρος του χωραφιού όπου έφτιαχναν αλώνια, η τα εξοχικά σπίτια τους.
-Σποριά, Έργος, Όργος, = ο διαχωρισμός, χάραξη μέρους του χωραφιού για την καλλιέργεια, την συγκομιδή, τον θέρο, το σκάψιμο κ.λπ.
-Στάλος, ο = η τοποθεσία όπου σταλίζουν (κοιμούνται) τα γιδοπρόβατα το καλοκαίρι.
-Στανοτόπι, το = εκεί όπου υπάρχουν γρέκια ή στάνες.
-Σταριά, η = το χωράφι που ήταν σπαρμένο σίτος και είναι θερισμένο.
-Σταροχώραφα, τα = τα χωράφια όπου ευδοκιμεί ο σίτος.
-Σταφιδιά, η = το χωράφι που υπήρχε σταφίδα και εκχερσώθηκε.
-Στενοβουλήθρα, η = τοπολύ μακρόστενο χωράφι.
-Στερφότοπος, ο = ο τόπος που δεν παράγει τίποτα.
-Στοιχειωμένος τόπος, ο = ο τόπος όπου κρατάει, ο έρημος τόπος, εκεί που έχει γίνει έγκλημα.
-Στράγγιο, Στραγγότοπος, ο = ο τόπος που στραγγίζουν γρήγορα τα νερά της βροχής και δεν λιμνάζουν.
-Στραυροδρόμι, Διακλάδωση, = εκεί που ενώνονται δύο ή περισσότεροι δρόμοι.
-Στρόκλα, η = η στροφή του μονοπατιού.
-Στροφή, η = η αλλαγή προσανατολισμού, η καμπύλη του δρόμου.
-Σφακοβούνι, το = το βουνό που είναι καλυμμένο από σφάκες.
-Σφερδούκλια, τα = η τοποθεσία όπου ευδοκιμεί και φύονται σφερδούκλια.
-Τάφρος, Ντράφος, Γράνα, Γρανί, = το φυσικό αυλάκι όπου διοχετεύονται τα πηγαία ή όμβια νερά.
-Τζαβιδότοπος, Κακοπηλός, ο = ο τόπος που έχει πολλά όστρακα.
-Τηγάνι, το = τοποθεσία σε κάμπο που μοιάζει σαν τηγάνι.
-Τούμπα, Τούμπι, Τουμπάκι, το = ο τύμβος, ο λοφίσκος, η κορφή του λοφίσκου.
-Τούνελ, το = η τεχνητή υπόγεια στοά.
-Τουρκόγλινα, η = η μαύρη και πηχτή γλίνα.
-Τραγάνι, το = η στεγνή και χαλικερή τοποθεσία.
-Τρίκορφο, το = το βουνό που έχει τρεις συνεχόμενες κορφές.
-Τρίστρατο, το = η διασταύρωση τριών δρόμων.
-Τσεμπέρα, η = η δασωμένη κορυφή ενός λόφου.
-Τσίμα, Τσούκα, η = το ψηλότερο σημείο της κορφής ενός βουνού.
-Τσουκάρι, το = η ριζιμιά και πέτρινη ραχοκοκκαλιά της πλαγιάς ενός βουνού, το φυσικό σκαμνί.
-Ύφαλος, ο = (εκ των αρχαίων: υπό + αλς) ονομάζεται η οποιαδήποτε βραχώδης ή και ακόμα κοραλλιογενής απόφυση του πυθμένα της θάλασσας (ή λίμνης) που δεν εξέχει της επιφάνειας και έχει μικρή έκταση.
-Φακίστρες, οι, το χαλικερό και στεγνό χωράφι που φύτευαν φακές.
-Φαράγγι, Σκιζομούνα, = το βαθύ ρήγμα μεταξύ βουνών, απόκρημνη χαράδρα.
-Φεγγιά, η = το κοκκινοχώραφο, η κοκκινοαμμουδέρα.
-Φιδόστρατο, το = το μονοπάτι, ο δρόμος σε πλαγιά που έχει πολλές στροφές, για να είναι εύκολη η ανάβαση ή κατάβαση.
-Φιδότοπος, φιδοχώραφο, = τόπος που έχει πολλά φίδια.
-Φρατζάτα, τα = τόπος κάτω από γκρεμό με πολλά νερά.
-Φτενότοπος, ο = ο τόπος που έχει αμμουδερικό έδαφος.
-Φτερίνα, η = το χωράφι που φυτρώνει το φυτό φτέρη.
-Χαλάσματα, τα = ο τόπος που υπάρχουν παλιά κατεδαφισμένα κτίρια.
-Χαλικερό, Χαλικιάς, = το χωράφι που έχει αρκετά χαλίκια.
-Χάνια, Χανάκια, Χανιότοπος, Χανιά, = τοποθεσία όπου παλαιά υπήρχαν χάνια (πανδοχεία).
-Χαραγιές, οι = τοποθεσία με μεγάλα νεροφαγώματα.
-Χελώνα, η = ο πολύ -πολύ μικρός λοφίσκος στην μέση του κάμπου.
-Χέρσο, το = το ακαλλιέργητο χωράφι.
-Χέρσο, το = το ακαλλιέργητο χωράφι.
-Χέρωμα, το = το μικρό ισιάδι επάνω σε κορυφή.
-Χοντροχώραφο, το = το χωράφι που αποτελείται από γλίνα.
-Χούνη, η = το κάτω μέρος της βαθειάς ρεματιάς.
-Χωματοβούνι, το = το βουνό που έχει μόνο χώμα.
-Χωράφι, το = έκταση για αγροτική και κτηνοτροφική εκμετάλλευση.
Λεξιλόγιο για χώματα:
Αμμόχωμα, το = χώμα με άμμο.
Καστανόχωμα, το = χώμα κάτω από τις καστανιές.
Κοπρόχωμα, το = χώμα αναμειγμένο με κοπριά.
Φυλλόχωμα, το = χώμα αναμειγμένο με σάπια φύλλα δένδρων, εξάγεται κάτω από τα φυλλοβόλα δένδρα.
-Χωμάτινος, ο = ο φθηνός, ο ψεύτικος.
-Χωματουλίδα, η = η μυρωδιά του χώματος, κυρίως κατά τη πρώτη βροχή μετά την καλοκαιρινή και παρατεταμένη ανομβρία. (μτφ.) η μυρωδιά κατά την εκταφή νεκρών.
-Χωματοφάγους, λένε αυτούς που προσπαθούν να καταπατήσουν ξένη μη δασική γη.