Γράφει, ο Κώστας Παπαντωνόπουλος
Ο πόλεμος του 1940 όπως αναφέρει και ο φίλος Βασίλης Λαζαράκης, βρήκε τους λιγοστούς κατοίκους του Πανόπουλου (συνοικισμού του Αντρωνίου) που είχε τότενες 7- 8 σπίτια και κάποιες πρόχειρες αγροικίες ποιμένων που πηγαινοέρχονταν από το Αντρώνι.
Στα 1944 η Αγγλική αντικατασκοπεία υπό τον Συνταγματάρχη Κάμπελ και το Λοχαγό Ντόνελ κατασκεύασε ένα πρόχειρο αεροδιάδρομο. Για τις ανάγκες της κατασκευής εκχερσώθηκε και μέρος της Κάπελης ενώ για την ολοκλήρωση του διαδρόμου εργάστηκαν και αρκετοί κάτοικοι από το Πανόπουλο αλλά και ευρύτερα. Ίσως να ήταν ένα αεροδρόμιο το οποίο έγινε για σκοπούς προπαγάνδας, προκειμένου οι Γερμανοί να παραπλανηθούν σε σχέση με τον τόπο απόβασης των συμμάχων, απόβαση η οποία έγινε τελικά στη Σικελία. Ωστόσο οι Άγγλοι αξιωματικοί και στρατιώτες κρύβονταν στα σπίτια, τις αποθήκες και τις καλύβες των περιοίκων. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα στις 4 Μάη του 1944 να προσγειωθεί ένα Γερμανικό Στούκας στον πρόχειρο αεροδιάδρομο στο Πανόπουλο. Οι Γερμανοί ξεχύθηκαν προς αναζήτηση των Άγγλων καίγοντας όλα τα σπίτια του χωριού. Οι κάτοικοι φοβισμένοι κρυφτήκανε στα ρέματα για να γλιτώσουν και οι Ραγήδες όπως τους λέγανε, οι "Έλληνες" συνεργάτες των Γερμανών επιδίδονταν σε πλιάτσικο.
Όλα τα παραπάνω, μας είναι λίγο πολύ γνωστά από αφηγήσεις αλλά και από το βιβλίο του Διβριώτη Τάσου Καζάζη όπως θα δούμε παρακάτω.
Εκείνο που δεν γνωρίζαμε είναι ο ηρωισμός του συμπατριώτη και συγγενή μας Νικόλαου Στεργιόπουλου που διαπιστώνεται από τα έγγραφα που μας εμπιστεύτηκε η κόρη του, Λεμονιά Ν. Στεργιοπούλου.
Την 4ην Μαΐου 1944 συνέλαβαν οι Γερμανοί τον Νικόλαο Στεργιόπουλο και τον μετέφεραν στην μικρή πλατεία (στο σημερινό κέντρο) όπου με παρουσία διερμηνέα τον χτύπησαν με τα χέρια και εν συνεχεία με τους υποκόπανους των όπλων τους να μαρτυρήσει που κρύβονται οι Άγγλοι πράκτορες και ποιοι βοήθησαν για την κατασκευή του αεροδιαδρόμου στην Κάπελη. Στο τέλος τον καθήλωσαν κάτω και με τις ξιφολόγχες των όπλων τους στην ράχη του, τον πίεζαν να ομολογίσει λέγοντάς του: «μάρτυρα τους Άγγλους διότι θα πεθάνεις». Για καλή του τύχη προσγειώθηκε εκείνη την στιγμή ένα αεροπλάνο με έναν ανώτερο Γερμανό αξιωματικό που όταν έφτασε στο σημείο τους διέταξε να τον αφήσουν. Τον φόρτωσε πυρομαχικά ο Γερμανός και του είπε θα σε πάρω και σε τρεις – τέσσερις μέρες θα γυρίσεις. Ο Νικόλας δεν άφησε αυτήν την ευκαιρία, έβαλε την ζωή του σε μεγάλο κίνδυνο και δραπέτευσε εν μέσω των διασταυρούμενων γερμανικών πυρών και την γλίτωσε. Οι Γερμανοί έβαλαν φωτιά και έκαψαν το σπίτι του μαζί με όλα τα υπάρχοντά του. Μαζί έκαψαν και τα σπίτια των συνυπογράφων τα παρακάτω έγγραφα.
Ο Τάσος Καζάζης[1] μας δίνει άλλη εκδοχή. Ίσως και μετά την απόδραση του Νικόλα Στεργιόπουλο να συνέλαβαν οι Γερμανοί όλους τους Πανοπουλαίους προς εκτέλεση.
Οι Γερμανοί για αντεκδίκηση έκαψαν τα λιγοστά σπίτια στο Πανόπουλο. Στα σπίτια που έκαψαν είχαν βάλει και ένα μείγμα εκρηκτικών και έτσι κατέρρευσαν και μέρη από τα τοιχία.
Για τα κατεστραμμένα σπίτια στάλθηκαν μετά το 1950 κάτι ψίχουλα ως πολεμικές αποζημιώσεις, Σουηδική ξυλεία για την επισκευή τους.
Τα σπίτια ξαναχτίστηκαν και το αεροδρόμιο μοιράστηκε στους κατοίκους από τον παππούλη μας τον Δημήτρη Παπαντώνη (Μπούκη) που ήταν πρόεδρος και το μόνο που απέμεινε από αυτό τον πρόχειρο αεροδιάδρομο είναι το τοπωνύμιο "Αεροδρόμιο".
Βεβαίωσις
18.04.1962 που πιστοποιεί ο πρόεδρος της κοινότητας Αντρωνίου, Νικόλαος Κ. Νικολετόπουλος.
Σύλληψη, ανάκριση, απόδραση του Νικολάου Στεργιόπουλου από Γερμανούς και φωτιά στην οικία του για τιμωρία.
"Οι κάτωθι υπογεγραμμένοι αρχηγοί οικογενειών κάτοικοι του συνοικισμού Χανίων Πανόπουλου Ηλείας βεβαιούμε εν γνώσει των συνεπειών του νόμου περί ψευδούς βεβαιώσεως ότι ο Νικόλαος Β. Στεργιόπουλος κάτοικος του ως άνω συνοικισμού συνελήφθη παρά του γερμανικού στρατού ως όμηρος την 4ην Μαΐου 1944 τον οποίον χτύπησαν ομαδικώς και εντός της πλατείας του χωριού δια των χειρών των και τον υποκοπάνων των όπλων των εις την κεφαλήν του και παντού και αφού τον έσκυψαν προς τα κάτω του έθεσαν εις στους όμους μίαν λόνχην λέγοντας μάρτυρα τους Άγγλους διότι πεθαίνεις, (μετάφρασης διερμηνέως). Την αυτήν στιγμήν προσγειώθη γερμανικό αεροπλάνο με ανώτερον Γερμανόν αξιωματικόν οποίος τους εμπόδισε να το φονεύσουν και αμέσως τον φόρτωσαν υπερβολικά πολεμοφόδια κιβώτια δύο και τον πήραν μαζί τους ειπόντα του θα επιστρέψει μετά από τρεις μέρες περίπου όστις θέσας την ζωήν του εις κίνδυνον απέδρασε μέσω των Γερμανικών πυρών.
Οι Γερμανοί έβαλαν φωτιά και έκαψαν την οικία του με άπαντα τα εν αυτή ευρισκόμενα οικιακά είδη καθώς και τας δικά μας οικίας και τούτο έγινε διότι εις στον συνοικισμό μας, είχαν οι Άγγλοι κατασκευάσει αεροδρόμιο και υποθάλποντα από όλον τον συνοικισμό μας."
Υπογράφουν:
- Αθανάσιος Ν. Κατσαντώνης 1915
- Κων/νος Χ. Πανόπουλος 1907
- Γ. Π. Σίνος
- Θεόδωρος Ι. Ντίνος
- Παναγιώτς Γ. Ντίνος
- Γεώργιος Ν. Κατσαντώνης
- Σωτήριος Γ Ντίνος
- Νικόλας Ζήρος
- Παναγιώτης Γ Μπακάλης 1917
- Νικόλαος Π. Πανόπουλος 1918
- Νικόλαος Π. Βασιλόπουλος
- Δημήτρης Β. Στεργιόπουλος 1913
- Δημοσθένης Η. Κανελλόπουλος 1901
- Ανδρέας Θ. Ντίνος
- Νικόλαος Λ. Μπαντούνας 1900
Το δεύτερο έγγραφο με τα ίδια σχεδόν ονόματα υπογράφεται στις 2 Μαΐου 1963 από τον διοικητή του σταθμού χωροφυλακής Κούμανι.
Υγ. Ο Νικόλας Στεργιόπουλος ήταν εξαιρετική προσωπικότητα στην Ορεινή Ηλεία με ενδιαφέρουσες δεξιότητες που όλη η διαδρομή του (εάν καταγραφεί) δεν θα χωράει σε ένα βιβλίο.
Γεννήθηκε το 1906 στο Αντρώνι. Τελείωσε τη Σχολή Χωροφυλακής στη Κρήτη! Συνταξιοδοτήθηκε το 1951. Παντρεύτηκε την Σοφία Λέντζου και έκανε πέντε παιδιά.
Στην περίοδο της Κατοχής υπηρετούσε στον Πειραιά! Με τον βομβαρδισμό του Πειραιά από τους Γερμανούς ήταν στην υπηρεσία!
Την ταραγμένη εκείνη περίοδο μετά την κατοχή και τον εμφύλιο αναγκάστηκε να φύγει από την Χωροφυλακή διότι τα δημοκρατικά και πατριωτικά του αισθήματα δεν του επέτρεψαν να ταυτιστεί και να συνεργαστεί με τους τότε γερμανοτσολιάδες.
Η ευρηματικότητά του όμως τον βοήθησε να βρει μια πολύ έξυπνη δικαιολογία προκειμένου να φύγει από την χωροφυλακή για το Πανόπουλο, το χωριό του όπου έζησε μέχρι που πέθανε τον Μάρτιο του 2009, αιωνόβιος 103 ετών.
Η υπηρεσία μετά το θάνατό του του έδωσε το βαθμό του Ανθυπαστυνόμου λόγω καλής διαγωγής.
Υποσημειώσεις:
[1] Τάση Δ. Καζάζη, «Οι Γερμανοί στην Ηλεία», Πύργος 1977. Στις 29 Αυγούστου ο Γερμανός διοικητής Χούπερ που έδρευε στην Δίβρη, είχε διατάξει τον εντεταλμένο αξιωματικό του, για την σύλληψη και την θανατική τιμωρία όλων των κατοίκων, διότι όπως είχαν πληροφορηθεί, έκρυβαν και υπέθαλπαν Άγγλους. Συγκέντρωσαν όλους τους Πανοπουλαίους και τον Παπα-Νιόνιο Παπαδόπουλο, που τον βρήκαν να λειτουργεί στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννου. Tον απήγαγαν με τα άμφια και τον μετέφεραν στο Πανόπουλο. Σπρώχνοντάς τους όλους μαζί με τους υποκόπονους των όπλων, τους στρίμωξαν σε ένα δωμάτιο και έστρεψαν τα οπλοπολυβόλα εναντίον τους. Ο επικεφαλής Αξιωματικός διέταξε να απομακρύνουν τα γυναικόπαιδα και τον παπά. Ο Παπα-Νιόνιος όμως αντιτάχτηκε στην ταπεινωτική χάρι. Στο διάστημα αυτό μεσολάβησε ο Τάσης Καζάζης από τη Δίβρη στον φίλο του Χούπερ και οι Γερμανοί τους άφησαν όλους ελεύθερους.
Συνδέσεις:
Πανόπουλο, Χάνι Πανόπουλου, Παναίικα