Άλογα και Πηνειώτικα άλογα

Γονική Κατηγορία: Ασχολίες Κατοίκων Η κτηνοτροφία Εμφανίσεις: 14603

ΤΟ ΑΛΟΓΟ

Το άλογο ένα από τα πιο μεγάλο οικόσιτο θηλαστικο ζώο, είναι τετράποδο σπονδυλωτό και χορτοφάγο. Το άλογο ή άτι[1], στην αρχαία ελληνική η ονομασία του ήταν ίππος που επιστημονικά σημαίνει ήρεμος.

Το άλογο, που είναι πολύ διαδεδομένο. Είναι θηλαστικό τετράποδο περιττοδάχτυλο (Perissodaktyla) της υπόταξης των Ιππομόρφων, της οικογένειας των Ιππιδών (Equus caballus) και ανήκει στην συνομοταξία Χορδωτά (Chordata).

Χρησιμοποιήθηκε από την αρχαιότητα ως μέσο μετακίνησης και αποτέλεσε βασική κινητήρια δύναμη των αμαξών αλλά και χρήσιμο εργαλείο στον πόλεμο. Βοήθησε επίσης την εξάπλωση των ανθρώπων σε νέες περιοχές, καθώς και τη μετανάστευση ολόκληρων λαών.

Τα άλογα εξημερώθηκαν πριν 5.500 χρόνια. Ζουν περίπου 20 - 25 χρόνια, αρκετές φορές ξεπερνούν και τα τριάντα, ανάλογα με την διαβίωση. Είναι ένα από τα πιο νοημονέστατα οικόσιτα ζώα. Αν και πιστευόταν ότι δεν είναι ιδιαίτερα έξυπνο ζώο, όπως δείχνει και το όνομά του, έχει αποδειχτεί ότι κατέχει ευφυία που έχει να κάνει με την εκμάθηση καθηκόντων, τη μνήμη και τη λύση προβλημάτων. Οι κινήσεις του εκδηλώνουν ευγένεια και υπερηφάνεια. Ο άνθρωπος που αγαπάει το άλογο είναι εκλεκτικός, γεμάτος λεπτότητα, καλλιτέχνης, αισθησιακός, συναισθηματικός και ευαίσθητος. Οι σωματικές του διαπλάσεις του αλόγου έγιναν αφορμή ώστε οι χρήστες του να το ονομάσουν «υπερήφανο» ζώο. Και δεν είχαν καθόλου άδικο, παρατηρώντας ένα άλογο καταλαβαίνουμε γιατί του έδωσαν αυτή την προσωνυμία της υπερηφάνειας. Για να προσφέρει τις υπηρεσίες του το άλογο χρειάζεται περιποίηση, ώστε να διατηρείται καθαρό, γερό και δυνατό. Συνήθως υποφέρει από ορισμένα παράσιτα, γι’ αυτό χρειάζεται καθαριότητα και άγρυπνη παρακολούθηση.

Από τα διάφορα απολιθωμένα ευρήματα αποδείχνεται πως το άλογο εμφανίστηκε στη γη πολύ πριν από τον άνθρωπο και ζούσε σε ελεύθερη κατάσταση. Πρόγονος του σημερινού αλόγου, η παλιότερη δηλαδή μορφή του προϊστορικού αλόγου, θεωρείται πως ήταν ο φενακόδοντας. Λείψανά του οποίου ανακαλύφτηκαν το 1882 στην Αμερική. Το ζώο αυτό ήταν μικρόσωμο σαν τον σημερινό σκύλο όπου είχε 5 δάχτυλα στο κάθε πόδι του. Το κεφάλι του ήταν όπως στα παχύδερμα ζώα και τα δόντια του μοιάζανε περίπου όπως τα παμφάγα ζώα. Με την πάροδο χιλιάδων ετών, μετά από τον φενακόδοντα εμφανίζεται ένα λίγο διαφορετικό είδος αλόγου το ονομαζόμενο παλαιοθήριο. Αρκετά απολιθώματα του βρέθηκαν σε τριτογενή γεωλογικά στρώματα.

Με την πάροδο του χρόνου η εξέλιξη του αλόγου έφθασε στην σημερινή του μορφή. Η εξέλιξή του διαμορφώθηκε σύμφωνα με το κλίμα, την γεωμορφία και με τις δυνατότητες της εκάστοτε περιοχής που συνέχιζε να αναπαράγεται, να εξελλίσεται και να διαβιώνει.

Aπό τα αρχαία χρόνια η εξημέρωση του αλόγου βοήθησε τον άνθρωπο στην εξέλιξή του (αγροτικές εργασίες, ταξίδια, μεταφορές, εμπόριο, πολέμους κ.ά.). Στην μυθολογία μας, πολλοί αρχαίοι Ημίθεοι και Βασιλείς διέπρεψαν με ονομαστά άλογα Ο πιο γνωστός ο άθλος του Hρακλή με τ’ άλογα του Διομήδη στην Θράκη και οι Κένταυροι στο Πήλιο και στο δάσος Φολόης της Ηλείας, που είχαν την μορφή ανθρώπου από την μέση και πάνω και αλόγου από την μέση και κάτω, ο Περσέας με τον περίφημο πτερωτό Πήγασο, αλλά και ο Μέγας Αλέξανδρος με τον ονομαστό Βουκεφάλα που εκστράτευσε μέχρι την Ινδία.

Οι αρχαίοι Έλληνες γλύπτες άρχισαν πρώτοι να παρουσιάζουν τη τέλεια τέχνη τους σμιλεύοντας πάνω σε μάρμαρο τέλεια άλογα στολίζοντας τους καλύτερους ναούς τους, όπως τον Παρθενώνα, και ιερούς χώρους όπως την Ελευσίνα, την Ολυμπία κ.α. Σήμερα ακόμη οι ωραιότεροι ανδριάντες θεωρούνται εκείνοι των έφιππων που στολίζουν τις κυριότερες πλατείες των πόλεων.

Ο άνθρωπος εξημέρωσε πολύ νωρίς το άλογο που εξακολούθησε να έχει μεγάλη σημασία ως κινητήρια δύναμη για αιώνες, ως την στιγμή που εμφανίζεται ο κινητήρας εσωτερικής καύσης, Το πρώτο μισό του 20ου αιώνα σήμανε μάλιστα το θρίαμβο του αλόγου, όταν αυτό χρησιμοποιήθηκε ακόμα και στην έλξη ταχυδρομικών αμαξών και τροχιοδρόμων. Οταν η εποχή που όλες οι χερσαίες μεταφορές προσώπων και εμπορευμάτων βασίζονταν στο άλογο και ένα πυκνό δίκτυο ταχυδρομικών αμαξών συνέδεε τα αστικά κέντρα σε όλα τα μέρη του κόσμου.

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Το υπέρωχο σώμα του σχετικά με τις αναλογίες του, έχει μια τέλεια και όμορφη αρμονική εμφάνιση, που σίγουρα του δίνει κάτι το πιο ξεχωριστό απ’ όλα τ’ άλλα ζώα και ιδίως τα οικόσιτα. Ο λαιμός του είναι σχετικά μακρύς αναλόγως με την φυλή, έχει μια πλούσια χαίτη που καλύπτει σχεδόν όλο το λαιμό συνήθωςκαι από τις δύο πλευρές. Τα μάτια του είναι μεγάλα, ενώ τ’ αυτιά του σε σχέση με το σώμα του, είναι μικρά και μυτερά, τεντωμένα στο πάνω μέρος του κεφαλιού. Τεντωμένα και προτεταμένα εκφράζουν φόβο, ανασηκωμένα ανησυχία και κατεβασμένα ηρεμία. Ο τράχηλος του είναι μακρύς, πεπλατυσμένος στα πλάγια και έχει πυκνή χαίτη. Η ούρα του, επιβλητική κυρίως σε ορισμένες φυλές είναι υπερβολικά μεγάλη και φουντωτή, με μεγάλες γυαλιστερές τρίχες που καλύπτουν όλο το μήκος της. Το ύψος του φτάνει από 90 εκ. για τα μικρόσωμα άλογα έως 1,85μ. για το ψηλόσωμα άλογα. Τα πόδια του είναι μεγάλα, ψηλά αλλά και δυνατά και καταλήγουν το καθένα σε ένα μόνο δάχτυλο, γι’ αυτό και τα άλογα ανήκουν στα μόνοπλα ζώα. Το στήθος του είναι πλατύ, μεγάλο, για να αναπνέει εύκολα και γρήγορα όταν τρέχει σε δύσκολους, ανώμαλους και κουραστικούς δρόμους. Οι μυς του σώματος του είναι πολλοί και ισχυροί, αλλά όχι πλαδαροί, και δίνουν πλαστικότητα και μια μεγάλη ευλυγισία στο κορμί του. Το σώμα του καλύπτεται από τρίχωμα πυκνό, με κοντές, ψιλές και απαλές τρίχες. Το χρώμα των αλόγων πάντοτε ποικίλει. Είναι σε άλλα άσπρο, σε άλλα κόκκινο ή μαύρο κ.λπ., με διάφορες αποχρώσεις. Το άλογο ζει περίπου 30 χρόνια. Το θηλυκό αποκαλείται φοράδα ή φορβάς. Ικανό για αναπαραγωγή είναι σε ηλικία συνήθως 2 περίπου χρόνων[2]. Η θερμοκρασία απηυθησμού (οίστρο) είναι από 37, 5 C έως 38, 5 C. Η διάρκεια του οργασμού είναι 2 έως 10 ημέρες και η επανάληψη του οργασμού κάθε 3 εβδομάδες. Η εγκυμοσύνη διαρκεί 11 μήνες ήτοι (334 -339 ημέρες). Τα νεογέννητα, 1 ή και 2, θηλάζουν για πέντε περίπου μήνες το μητρικό γάλα, που είναι θρεπτικό όσο και το γυναικείο, γι’ αυτό προσφέρεται και στον άνθρωπο.

ΦΥΛΕΣ

Το κατοικίδιο άλογο κατάγεται από το άγριο άλογο από το οποίο, είχαν επιζήσει δύο υπποειδή, το ένα, ζούσε, ως το 1760 στη Ρωσία, κατά μήκος του ποταμού Δον, και ήταν γνωστό με το όνομα Τάρπαν, ενώ το άλλο, Πρζεβάλσκι, που ανακαλύφθηκε γύρω στα 1870, εξακολουθεί να ζει ακόμη στις στέπες του Κομπντό μεταξύ Σιβηρίας και δυτικής Κίνας. Το άλογο αυτό έχει τράχηλο κοντό, κεφάλι χοντρό, χαίτη ανορθωμένη, τρίχωμα κιτρινόξανθο.

Tα Eλληνικά άλογα κατάγονται από το άλογο των Bαλκανίων (Balkan Pony), στην πορεία όμως, ανάλογα με το περιβάλλον που διαβιούσαν, όπου εξελίχθηκαν δύο τύποι, ο ορεινός και ο πεδινός. O ορεινός τύπος εξαπλώνεται σε όλη την ορεινή ηπειρωτική και νησιωτική χώρα, ενώ ο πεδινός στις πεδιάδες της Θεσσαλίας, Mακεδονίας, Θράκης, στην ανατολική και Δυτική Πελοπόννησο. Από αυτούς τους δύο τύπους κατάγονται όλες οι φυλές των ελληνικών αλόγων.

Στην Ελλάδα διακρίνουμε δύο φυλές όπως προαναφέραμε, του ορεινού του ημιορεινού και πεδινού τύπου.

H φυλή της Πίνδου είναι η πλέον αντιπροσωπευτική φυλή του ορεινού τύπου. Δεν έχει υποστεί σοβαρές προσμίξεις με ξένες φυλές. Nομάδες κτηνοτρόφοι που διαχείμαζαν σε πεδινές περιοχές, υπάρχει περίπτωση να είχαν προβεί σε ελάχιστες διασταυρώσεις με άλογα πεδινού τύπου. Tο ύψος ακρωμίου (το ψηλότερο σημείο της πλάτης) είναι 1,15 - 1,25 μ. Tο σώμα είναι στενό, ο λαιμός και τα καπούλια αδύνατα. Yπάρχει τάση σύγκλισης των ταρσών προς τα μέσα. Tο κεφάλι είναι λεπτό, εκφραστικό (ογκώδες κεφάλι έχουν άλογα νομάδων κτηνοτρόφων, που προέρχονται από διασταυρώσεις με άλογα πεδινού τύπου). H γραμμή της ράχης είναι ευθεία και οι μηροί αδύνατοι. H χαίτη είναι άφθονη και η ουρά μακριά. Oι κυριότεροι χρωματισμοί είναι, ο βαθύς και ανοικτός καστανός, ο ορφνός (κόκκινος με μαύρη χαίτη, ουρά και πόδια), ο ορφνοκάστανος, ο ξανθός, ο φαιός, ο φαιός ερυθρόστικτος και μελανόστικτος. Oι οπλές είναι μαύρες, στενές και πολύ σκληρές. Tα άλογα αυτά δεν έχουν την ιδεώδη διάπλαση, γιατί τα περισσότερα εισέρχονται στην εργασία σε νεαρή ηλικία. Xρησιμοποιούνται για μεταφορά φορτίων, σε ελαφρές γεωργικές εργασίες και για την παραγωγή ημιόνων. Διαθέτουν μεγάλη αντοχή, είναι λιτοδίαιτα και έχουν πολύ σταθερό βάδισμα σε ανώμαλα και δύσβατα μονοπάτια.

H φυλή Pοδόπης δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί. Eκτρέφεται κυρίως στις ορεινές κοινότητες των νομών Pοδόπης και Ξάνθης. Tο ύψος ακρωμίου είναι 1,25 - 1,45 μ. Oι κυριότεροι χρωματισμοί είναι ο ορφνός και ο φαιός σε όλες τις αποχρώσεις. Συναντώνται και άτομα ξανθά και ισαβέλλεια. Tα περισσότερα άλογα εμφανίζονται με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (λευκά σημάδια στο μέτωπο και στα πόδια). H κεφαλή τους είναι αρμονική, το σώμα συμπαγές σε μορφή κυλίνδρου με καλή μυϊκή ανάπτυξη. Oι οπλές είναι σκληρές σκοτεινού χρώματος, η χαίτη και η ουρά του άφθονες. Πολλοί εκτροφείς συνήθως κουρεύουν την χαίτη, η οποία εμφανίζεται όρθια (ρωμαϊκή ή πολεμική χαίτη).

Καθαρόαιμα λέγονται όλα τ’ άλογα που προέρχονται από επιμειξία μονάχα αλόγων και όχι αλόγου και άλλου συγγενικού ζώου. Αλλά γενικά ο κόσμος χωρίζει τ’ άλογα ανάλογα με τη χρήση τους. Την ιππασία, ιππόδρομο, μεταφορικές και γεωργικές εργασίες κ.λπ. Τα πιο φημισμένα άλογα, που χρησιμοποιούνται στα ιπποδρόμια και για την ιππασία είναι τα αραβικά. Το αραβικό άλογο έχει σώμα λυγερόκορμο, κομψό, με μυϊκό σύστημα πλήρες αναπτυγμένο, όχι όμως και υπερτροφικό. Το αραβικό άλογο είναι πολύ γρήγορο και έχει τεράστια αντοχή. Το χαρακτηρίζει η λυγεράδα, η ευλυγισία του κορμιού του και η μεγάλη συγχρονισμένη του ταχύτητα. Κατάγεται κυρίως από την Κεντρική Ασία. Από αυτό προέρχονται, το Τούρκικο, το Συριακό, το Αγγλοαραβικό και το καθαρόαιμο Αγγλικό ή Δρόμων ίππος, όπως αλλιώς λέγεται. Τα πόνευ είναι δυνατά άλογα, με μεγάλη αντοχή. Το τρίχωμα τους είναι πυκνό, η χαίτη, όπως και η ούρα τους, παχιά φουντωτή. Ζουν στα απέραντα λιβάδια στα βάθη της Ασίας (στις στέπες της Μογγολίας και της Μαντζουρίας), σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης (στο νησί Κορσική, στα νησιά Σέτλαντ) και στη Δ. Αμερική. Με τ’ άλογα πόνεϋ, οι Τάταροι και οι Μογγόλοι, κατά το ΙΒ΄ και το ΙΓ΄ αιώνα, πραγματοποίησαν πολεμικές και ληστρικές επιδρομές και λεηλάτησαν την Ασία και την Ευρώπη. Συγγενικό με το αραβικό άλογο επιδικνύεται και το βερβερικό άλογο. Προέρχεται από επιμειξία αραβικής και βερβερικής γενιάς. Έχει μεγάλη αντοχή και είναι επίσης ταχύτατο. Το άλογο της Κάμαργκ ζει στην περιοχή του δέλτα του Ροδανού και κατάγεται κατά πάσα πιθανότητα από άλογα που ζούσαν κοντά στους πρωτόγονους ανθρώπους. Στην αρχαιότητα, κατά την εποχή του Αννίβα, φημιζόταν ως ένα από τα καλύτερα πολεμικά άλογα.

Στην Ελλάδα, και ειδικά στο νησί Σκύρος, ζει ένας τύπος μικρόσωμου αλόγου, το σκυριανό άλογο, όπως λέγεται. Το ύψος του είναι 1,10μ. περίπου και ζει ακόμη και σήμερα σε ημιάγρια κατάσταση. Το άλογο αυτό είναι ένα είδος από τα νάνα άλογα ή πόνεϋ. Το ύψος του πόνεϋ κυμαίνεται από τα 0,80μ. έως τα 1,30μ., ανάλογα με τη ράτσα του. Τα πόνεϋ παρουσιάστηκαν σε μέρη όπου η τροφή του αλόγου ήταν περιορισμένη και σπάνια. Γι αυτό είναι λιτοδίαιτα και μικρόσωμα.

ΠΗΝΕΙΩΤΙΚΟ ΑΛΟΓΟ

H φυλή της Πηνείας, είναι της φυλής του ημιορεινού τύπου και εκτρέφεται στις ημιορεινές περιοχές της Hλείας (περιοχή σημερινού δήμου Πηνείας). Έλκει την καταγωγή της από τα αρχαία ελληνικά άλογα. Σημειωτέον ότι στην Αρχαία Oλυμπία με αυτά έγιναν οι πρώτες ιπποδρομίες και ότι ο Ξενοφών τις πραγματείες του για τα άλογα, τον «Iππαρχικό» και το «Περί Iππικής Tέχνης», που είναι τα πρώτα εγχειρίδια ιππολογίας, τα συνέγραψε στη Σκυλούντα της Hλείας. H επιλογή των αλόγων της Πηνείας έγινε με κριτήριο τον πλαγιοτροχασμό[3], O βηματισμός αυτός είναι πολύ ξεκούραστος για τον αναβάτη, πράγμα που τα κάνει περιζήτητα. Tο ύψος ακρωμίου είναι 1,25 έως 1,40 μ. H κεφαλή είναι τετράγωνη με έκφραση αρρενωπή, η γραμμή της ράχης ευθεία, το στήθος ευρύ και βαθύ, ο τράχηλος και οι γλουτοί μυώδεις, οι μηροί εσφιγμένοι και τα άκρα λεπτά. H χαίτη και η ουρά είναι άφθονες. Τα ονόματα τους προέρχονται συνήθως από τους χρωματισμούς.[4] Oι συνήθεις χρωματισμοί είναι ο μέλας, ο καστανός , ο ορφνόw, ο λευκός ο βαθύς και ανοικτός φαιός , και ο φαιός ερυθρόστικτος ή μελανόστικτος, Eχουν μαύρες και σκληρές οπλές και δεν εμφανίζουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στο μέτωπο και στα πόδια (λευκά σημάδια). Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας άτομα της φυλής να διασταυρώθηκαν με άλογα αραβικού αίματος, έτσι τουλάχιστον δείχνει η ομοιότητα που εμφανίζει με εκείνα της βερβερικής φυλής. Eίναι άλογα λιτοδίαιτα, μεγάλης αντοχής και νευρικής ιδιοσυστασίας. Επικίνδυνη αρρώστεια για τ’ άλογα της Πηνείας ήταν το συρίγγιο.[5]

Τα Πηνειώτικα άλογα ήσαν τα πιο περιζήτητα άλογα όχι μόνο στην Πελοποννησο, αλλά και σε ολόκληρη την Ελλάδα. Μέχρι και την δεκαετία του 1970 τ’ άλογα ήταν το οικόσιτα ζώα που εξυπηρετούσε τον άνθρωπο σχεδόν σ’ όλες του τις ενασχολήσεις. Xρησιμοποιούνταν, για την μεταφορά των ανθρώπων, εμπορευμάτων, για αρκετές γεωργικές εργασίες και για παραγωγή ημιόνων. Διακρίνονταν για την ικανότητα τους να κινούνται σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές, με απόλυτη ασφάλεια. Είχαν υψηλή αίσθηση της ισορροπίας και αντιλαμβάνονταν εύκολα τις ανωμαλίες του εδάφους. Χρησιμοποιήθηκαν στην έλξη, σε γεωργικές εργασίες και σε μακρές διαδρομές. Είχαν την ικανότητα να διανύουν μεγάλες αποστάσεις σε δύσβατα εδάφη και διέθεταν συγχρόνως μεγάλη φυσική αντοχή. Είχαν καλό χαρακτήρα και ήταν υπομονετικά και ήρεμα. Ήταν λιτοδίαιτα, ανθεκτικά στις προσβολές και στις ασθένειες.

Το εμπόριο των Πηνειώτικων αλόγων[6] ανθούσε πολύ όλες αυτές τις εποχές και οι ζωέμποροι (τσαμπάσηδες)[7] των αλόγων έκαναν χρυσές δουλειές. Όμως πέρα από το εμπόριο υπήρχε και το παρεμπόριο των αλόγων. Επίσης επιτήδειοι έκλεβαν άλογα και με διαφόρους τρόπους και με την βοήθεια ντόπιων ανθρώπων, τους λεγόμενους αλογοσούρτες,[8] πλουτίζοντας παράνομα σε βάρος των διαφόρων ιδιοκτητών αλόγων που έχαναν τα ζώα τους.

ΔΥΟ ΠΑΙΔΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥ ΣΟΥΛΙΜΑ

Δυο παιδιά από του Σουλιμά, κι από του Βαρυμπόμπη

κινήσαν πάνε για κλεψά ’σα κάτου στη Μοθώνη.

Νύχτα σε νύχτα περπατούν, νύχτα με το φεγγάρι,

στου Μαγκλαβά φωτίσανε, μεσ’ του Χατζή το χάνι.

Βάνουν βάρδιες και φυλάν, τους κάμπους αγναντεύουν,

γλέπουν και βόσκουν άλογα, γριβιές ψαριές φοράδες.

Πάνε και πιάνουν τέσσερις, καθένας την δική του,

βάνουν τον Μήτρο στο μπροστά, που ξέρει τα μπουγάζια.

Μπροστά καρτέρι τσου χανε οι σκύλο – Μοθωναίοι,

μια ντουφεκιά τους δώκανε, τον Μήτρο ν-σκοτώσανε.

- «Μοραΐτικα Τραγούδια», Γεωργίας Ταρσούλη, σελ. 61, αρ. 87, β΄ έκδοση, «Εστία» Αθήνα 1944.

Την εποχή της Τουρκοκρατίας οι αλογοκλέφτες και αλογοσούρτες των τούρκικων αλόγων, έγιναν οι ήρωες των σκλαβωμένων. Με τις ανδραγαθίες τους ο υπόδουλος λαός υμνούσε τα κατορθώματά τους και σιγά - σιγά τους μετέτρεψε από κλέφτες σε ηρωικά πρόσωπα όπου χρεώθηκαν με την παλικαριά τους το βάρος ώστε να απελευθερωθεί ο τόπος μας όπου οι κλέφτες ήσαν τα πρώτα τμήματα του επίσημου στρατού που κλήθηκε αρκετές φορές ν’ αντιμετωπίσουν τους εξοπλισμένους στρατούς του κατακτητή.

(ΣΕΛΩΣΕ ΜΠΕΗ Μ’ Τ’ ΑΤΙΑ ΣΟΥ)

Σέλωσε μπέη μ’ τ’ άτια σου

σέλωσε τ’ άλογά σου.

Κι απόλαμε κι εμένανε,

απόλαμε στον κάμπο.

Κι αν με πιάσεις μπέη μουυ

κομμάτια να με κάνεις…

Κατά το έτος 1890 αναφέρεται η ύπαρξη αγρίων αλόγων στο χωριό Κακοτάρι του δήμου Λαμπείας κατά κοπάδια. Τα άλογα αυτά έβοσκαν στα γύρω βουνά του χωριού όπου οι χωρικοί όταν ήθελαν να έχουν ζώα στην χρήση τους έπιαναν κάθε φορά και τα εξημέρωναν. Μάλιστα το 1890 μετά από βαρυχειμωνιά στην περιφέρεια αυτή έπεσαν πολλά χιόνια και πάνω από 200 άλογα καταπλακώθηκαν από τα βράχια.

Το 1904 η ζωοκλοπή στην Ηλεία προερχόταν κατά το μεγαλύτερο μέρος της από τα χωριά Λαμπείας και Πηνείας. Την εποχή εκείνη τους ζωοκλέφτες τους ονόμασαν «αλογοσούρτες». Χαρακτηριστική ήταν η μέθοδος κατά την οποία απομάκρυναν οι ζωοκλέφτες τα άλογα. Για να μην γίνεται φανερή η κατεύθυνση των αλόγων με τα ίχνη τους από την αστυνομία προνόησαν πρώτοι οι Πηνειώτες και τα πετάλωναν (καλίγωναν) ανάποδα ώστε το παραπλανητικό αυτό τέχνασμα να τους εξασφαλίζει την κίνηση αντίθετα από αυτή που έπαιρναν οι διώκτες τους με βάση την κατεύθυνση των βημάτων. Όταν όμως ανακάλυψαν την μέθοδο αυτή οι πονηροί Πηνειώτες ζωοκλέφτες αντέδρασαν με το δέσιμο κλαδιών δένδρων τα οποία σέρνονταν από το άλογο σβήνοντας έτσι την κατεύθυνση των ιχνών των βημάτων.

Με την κατάσταση αυτή των και γενικά της ληστείας κλονιζόταν η δημόσια τάξη. Έτσι στις 3 Φλεβάρη 1904 άρχισε να συγκεντρώνεται στον Πύργο στρατιωτική δύναμη όπου συγκροτήθηκαν χωριστά αποσπάσματα δια την πάταξη της ζωοκλοπής και ιδίως της αλογοκλοπής.

ΦΥΛΕΣ ΠΡΟΕΡΧΟΜΕΝΕΣ ΑΠΟ ΠΗΝΕΙΑ

Αρκετά άλογα με αυτούς τους τρόπους έφθασαν και στο χωριό Στεφάνι[9] του νομού Τρικάλων και Μεσσαρά της Κρήτης, ήταν κυρίως άλογα της Πηνείας. Αυτά εκληματίσθηκαν σ’ αυτά τα μέρη και ακόμη και σήμερα μοιάζουν υπερβολικά με αυτά της φυλής των τα Πηνειώτικα.

Τα άλογα που συναντούσαμε στο Στεφάνι ήταν κυρίως άλογα της Πηνείας και Μεσσαρά της Κρήτης[10], μικρόσωμα άλογα με ανάστημα έως 1,40μ. Ήταν άλογα πολλαπλών χρήσεων. Διακρίνονταν για την ικανότητα τους να κινούνται σε ορεινές περιοχές, με απόλυτη ασφάλεια. Είχαν υψηλή αίσθηση της ισορροπίας και αντιλαμβάνονταν εύκολα τις ανωμαλίες του εδάφους. Χρησιμοποιήθηκαν στην έλξη, σε γεωργικές εργασίες και σε μακρές διαδρομές. Είχαν την ικανότητα να διανύουν μεγάλες αποστάσεις σε δύσβατα και ανώμαλα εδάφη και διέθεταν συγχρόνως μεγάλη φυσική αντοχή. Είχαν καλό χαρακτήρα και ήταν υπομονετικά και ήρεμα. Ήταν λιτοδίαιτα, ανθεκτικά στις προσβολές και στις ασθένειες.

Η φυλή Μεσσαράς καθώς και η φυλή της Πηνείας είχαν κληρονομικό το σπάνιο χάρισμα του πλαγιοτροχασμού. Πρόκειται για ένα επιπλέον βηματισμό (εκτός βάδην, τροχάδην, καλπασμό) που έδινε την δυνατότητα στον αναβάτη να μεταφερθεί γρήγορα χωρίς να υποβληθεί στην ταλαιπωρία του ανεβοκατεβάσματος όπως στον καλπασμό. Έτσι ανήκουν στις σπάνιες φυλές αλόγων βήματος του κόσμου και είναι οι παλιότερες. Οι Στεφανιώτες τ’ άλογα με αυτό τον βηματισμό τα λέγανε
«Κορδοπάτηδες», «Ραβανοτά», «Άγρια», «Βλάχικα», «Κλέφτικα», «Ούντρες». Αυτά ήταν απόγονοι των αλόγων που οι Έλληνες κατάσχεσαν πιθανόν κατά την Επανάσταση από τους Τούρκους και που αργότερα διασταυρώθηκαν με ντόπιες φυλές. Πολλοί Στεφανιώτες εκτρέφανε άλογα, αν και οι περισσότεροι είχαν επικεντρωθεί στην παραγωγή ημίονων και διατηρούσαν για αυτό το σκοπό φοράδα.

Διασταύρωση αρσενικού αλόγου με θηλυκό γαϊδούρι, έδινε το γαϊδουρομούλαρο. Ενώ αρσενικός γάιδαρος με φοράδα, έδινε το αλογομούλαρο. Οι ημίονοι ήσαν σκληρά, λιτοδίαιτα και ανθεκτικώτατα ζώα, χρησιμοποιούνταν κυρίως για μεταφορές σε δύσβατα και ανώμαλα εδάφη.

Στη λαϊκή ελληνική συνείδηση ο ίππος έχει συνδεθεί με ιδιαίτερα χαρίσματα αλλά και με πλήθος από δοξασίες. Όπως για παράδειγμα αν χλιμιντρίζει στον ύπνο του το άλογο θα πεθάνει τ’ αφεντικό του, ή ανάλογα με το χλιμίντρισμα προαναγγέλλει τη μεταβολή του καιρού. Στα άλογα οι Έλληνες δίνουν διάφορες ονομασίες όπως «Καράς» (μαύρο), «Ρούσος», «Ψαρής», «Ντορής», «Μπάλιος», «Μελίσσης», «Γρίβας», «Τσίλης», «Μπασούρης», που περισσότερο έχουν να κάνουν με το χρώμα του τρίχωμα τους. Στα Μεσαιωνικά ποιήματα τα λεγόμενα Ακριτικά, κυριαρχούν τα ονόματα «Γρίβας», «Μαύρος» και «Πέπανος». Πολλά επίσης κλέφτικα τραγούδια κάνουν αναφορά σε άλογα με την έννοια του πιστότερου συντρόφου του πολεμιστή που δεν τον εγκαταλείπει ακόμα και τραυματισμένο προτρέποντάς τον μάλιστα να καβαλικέψει και πάλι για να συνεχίσουν. Χαρακτηριστικό το ακόλουθο λυρικό δημοτικό σε απάντηση του κατάκοιτου ήρωα προς το αγαπημένο του άλογο:

ΤΟΥ ΣΕΪΝΤΑΓΑ

Μες στου Πύργου τα σεράγια

σκότωσαν το Σεϊντάγα.

Είν’ ο γρίβας του δεμένος

κι ο Σεϊντάγας σκοτωμένος.

Και μασάει τα χαλινά του

και βροντάει τα πέταλά του.

- «Σήκω απάνω, αφέντη μπέη,

σε γυρεύουν οι Λαλαίοι

κι ούλες οι Λαλιωτοπούλες,

κλαίνε σαν περδικούλες».

(Θρύλου Πάτρη, «Ηλειακή δημοτική ποίηση», Αθήνα 1939, σ. 86)

Οι ελληνικές φυλές αλόγων κινδυνεύουν πλέον από την εξαφάνιση. Το Υπουργείο Γεωργίας εδώ και κάποια χρόνια έβγαλε μέτρα για την ενίσχυση της διατήρησης απειλούμενων αυτοχθόνων φυλών αγροτικών ζώων. Στην περιοχή της Πελοποννήσου ενισχύεται η εκτροφή αλόγων της Φυλής της Πηνείας, Μεσσαράς και Ηλείας με 475 Ευρώ ανά έτος το άτομο. Βέβαια τι να τα κάνεις τα λεφτά όταν στην Ελλάδα ακόμη σήμερα δεν υπάρχουν γενεαλογικά βιβλία στα οποία να καταχωρούνται τ’ άλογα επίσης δεν έχει συσταθεί κανένας κρατικός φορέας για να παρακολουθήσει το γενεαλογικό τους δένδρο, την αναπαραγωγή, την εκτροφή και την υγειινή αυτών των μοναδικών απειλουμένων προς εξαφάνιση ζώων.

Σήμερα η χρήση του ως μεταφορικό μέσο στην Ευρώπη έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Παραμένει όμως σε πολλές χώρες της Ασίας, και σε ενδοχώρες της Λατινικής Αμερικής. Άλογα απαντώνται εκτός από άθλημα στην ιππασία και τον ιππόδρομος, σε προεδρικές και βασιλικές φρουρές αλλά και σε ορισμένες άλλες περιπτώσεις, όπως σε έφιππες αστυνομικές δυνάμεις, καθώς και στις κοινωνίες των Άμις. Δυστυχώς ο σημερινός Δήμος Πηνείας του νομού Ηλείας που νομίζω ότι έπρεπε να είναι ο άμεσα ενδιαφερόμενος για την διάσωση αυτης της μοναδικής φυλής, δεν έχει πράξει κάτι το ανάλογο. Ούτε μια μικρή ενημέρωση, ούτε μια καταγραφή αυτών των υπερήφανων ζώων.

Το χωράφι βοσκής των αλόγων πρέπει να είναι αρκετά μεγάλο και πάντα ανάλογα με τον αριθμό των αλόγων που το χρησιμοποιούν, διαφορετικά το έδαφος θα αποψιλωθεί και η βλάστηση θα αρρωστήσει. Το κάθε άλογο για βοσκή χρειάζεται από 6 με 8 στρέμματα και αντίστοιχα τα πόνεϋ χρειάζονται 4 στρέμματα βοσκής Για να επιτύχουμε την σωστή διατροφή τους πρέπει ν’ ακολουθήσουμε κάποια συγκεκριμένα σιτηρέσια ώστε να μπορέσουμε ν’ αντικαταστήσουμε την φυσική και υγιεινή διατροφή που είχαν μόνα τους όσον ζούσαν στην φύση. Αναφέρω ενδεικτικά τα συμπληρώματα των ζωοτροφών που αναλογούν στην εκτροφή.

ΜΙΓΜΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΠΑΧΥΝΣΗΣ ΙΠΠΟΕΙΩΝ

Χημική ανάλυση %

Υγρασία 12

Ολικές πρωτεΐνες 16

Λιπαρές ουσίες 2-3

Κυτταρίνες 9

Τέφρα 10

Ασβέστιο 1

Φόσφωρος 0,8

 

Προσθετικά μίγματος ανά kg

Βιτ. Α 8.000 U.I.

βιτ. D3 3.000 U.I.

Βιτ. Ε 12 mg

Μαγνήσιο 100 mg

Μαγγάνιο 50 mg

Σίδηρος 53 mg

Ψευδάργυρος 50 mg

Κοβάλτιο 0.05 mg

Ιώδιο 1,1 mg

Συνθετικά: Δημητριακά, υποπρ. Αλευροποιίας, σογιάλευρο, ζύμες, καρποί, διάφορα, βαμβακόπιτα, χαρούπια, αλάτι, ανθρακικό ασβέστιο, φωσφορικό διασβέστιο, βιταμίνες, ιχνοστοιχεία.

Παράδειγμα: Αραβόσιτος 20%, κριθή – βρώμη 36%, πίτυρα 16,5 %, σογιάλευρο 10%, βαμβακόπιτα 10%, χαρουπάλευρο 4,5%, μαρμαρόσκονη 1%, φωσφορικό διασβέστιο 1,5%, αλάτι 1%, βιταμίνες – ιχνοστοιχεία 0.5%.

Σιτηρέσιο: 1 κιλό μίγματος ανά 100 κιλά ζώντος βάρους και 1,5 κιλό σανού κατά κεφαλή ημερησίως. Στους επιβήτορες και φορβάδες 1,5 κιλό μίγματος/ 100 Κgs ξ.β.

ΙΠΠΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΑΝΔΡΑΒΙΔΑΣ ΗΛΕΙΑΣ

ΑΝΔΡΑΒΙΔΑ

Η εμποροζωοπανήγυρη της Ανδραβίδας και ανήμερα στην εορτή της Αγίας Σοφίας πολιούχου της Ανδραβίδας είχε ένα ξεχωριστό γνώρισμα διότι εκεί είχε καθιερωθεί να γίνονται και ιππικοί αγώνες, λόγω του ότι η Ανδραβίδα είχε την φήμη για τα καλίτερα και δυνατότερα άλογα ολοκλήρου του Μοριά. Άρχιζε από τις 16 Σεπτέμβρη και διαρκούσε τρεις ημέρες.

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

Την ελευσομένην Παρασκευή 16ην του τρέχοντος μηνός Σεπτεμβρίου, άρχεται η ετησία ΕΜΠΟΡΟΖΩΟΠΑΝΗΓΥΡΙΣ ήτις κατ’ εξαίρεσιν εφέτος προμηνύεται ζωηρότατη. Άπαντα τα διαμερίσματα των παραπηγμάτων θα ώσιν τελείως εξασφαλισμένα εκ τυχούσης βροχής ευρέα και άνετα ηλεκτροφωτισμός άπλετος, μέτρων άτινα παρά του Κοινοτικού Συμβουλίου ελήφθησαν. Από δε της 17ης Σεπτεμβρίου και μέχρι της 20ης ιδίου συμπεριλαμβανομένης επιτροπή εξ αξιωματικών θα προβεί εις την αγορά ίππων από ηλικίας δύο έως και επτά ετών και οι ενδιαφερόμενοι δύναται να προσκομήσωσιν τα κτήνη των προς πώλησιν.

Εν Ανδραβίδα τη 4η Σεπτεμβρίου 1932

                                                                                           Ο Πρόεδρος της Κοιν. Ανδραβίδας

                                                                                                ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΟΤΣΑΥΤΗΣ

(Εφημερίδα Πατρίς Πύργου 11-9-1932)

ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΙΧΑ ΤΟΥ ΑΛΟΓΟΥ

Ο άνθρωπος χρησιμοποίησε την τρίχα του αλόγου για την κατασκευή διαφόρων εργαλείων, στην πρακτική ιατρική, ακόμη και για αξεσουάρ περιποίησης του σώματός του.

Τις αλογότριχες[11] τις χρησιμοποιούσαν σαν συνθετικό υλικό στο χτίσιμο, στην κατασκευή πατωμάτων, φούρνων, τζακιών, πλίνθων, και ακόμη στην ραφή ρούχων. Οι κυνηγοί τις χρησιμοποιούσαν για την κατασκευή κυνηγητικών εργαλείων τις ονομαζόμενες θηλιές. Επίσης με την τρίχα του αλόγου, έραβαν και έδεναν πληγές. Η τρίχα του αλόγου δημιουργεί ξηρό περιβάλλον. Είναι το μόνο ζωϊκό υλικό που ρυθμίζει άριστα την υγρασία των στρωμάτων. Άλλωστε, πολλοί πάσχοντες από ρευματικά, την χρησιμοποιούσαν για την επικάλυψη των αρθρώσεών τους, επιδέσμια που παρασκευάζονται ολοκληρωτικά από αλογότριχα. Οι τρίχες που προέρχονται από τη χαίτη και την ουρά του αλόγου, αφού αποστειρωθούν, μορφοποιούνται σε φύλλα, τα οποία με την σειρά τους ψεκάζονται με φυσικό καουτσούκ ώστε να αποκτήσουν ελαστικότητα.

Τα παράμαλα των ψιλών παραγαδιών γίνονταν από αλογότριχα αρσενικού αλόγου γιατί τα ούρα της φοράδας εξασθένιζαν την τρίχα. Οι ψαράδες έπρεπε να έχουν μεράκι και υπομονή να στρίψουν τις αλογότριχες ώστε να γίνουν πολύκλωνες (συνήθως τρίκλωνες) για μεγαλύτερη αντοχή. Ήταν ιδιαίτερα ευαίσθητες. Όλα τα παραγαδιάρικα στο μέρος που σερνόταν η τρίχα στην κουπαστή είχανε καλάμι ή γυαλιστερό κέρατο βοδιού (το λεγόμενο καρνάτσο). Ή αλογότριχα χρειαζόταν συχνά πλυσίματα μόνο με γλυκό νερό επίσης και καλό στέγνωμα γιατί εύκολα σάπιζε. Μεγάλη ζημιά ακόμη της έκανε ο σκόρος, λόγω του ότι προερχόταν από ζωϊκή παραγωγή..

Τις Αποκριές όσοι ντύνονταν μασκαράδες έφτιαχναν το μουστάκι από αλογότριχα και κατράμι, ενώ η σύνθεση των χρωμάτων έχει ως βάση τον κρόκο από το αυγό της κότας. Το τύμαπανο είχε μία μόνο κεφαλή επενδυμένη με ύφασμα από αλογότριχα. Οι αρχαίοι τις τοποθετούσαν στις περικεφαλαίες σαν διακοσμητικές. Επίσης κατασκεύαζαν βούρτσες και πινέλα από αλογότριχα, ακόμη το πινέλο ξυρίσματος κατασκευαζόταν από σκληρές τρίχες αλόγου. Σε αρκετές περιοχές έφτιαχναν γάντια εργασίας από αλογότριχα. Οι αριστοκράτες φορούσαν μαύρα καπέλα από αλογότριχα, τα οποία απαγορεύονταν για τους κοινούς θνητούς.

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤ’ ΑΛΟΓΑ

Άλλα τα λαγό πατήματα και άλλα τα άλογο πατήματα.

Αλλού ο Βιόλας, αλλού το άλογο.

Άλογο καματιάρικο, κουτσό και κασιδιάρικο.

Άλογο που προγκάει μη θελήσεις να το καβαλήσεις.

Άλογο που προγκήξει τον καβαλάρη θα ρίξει.

Άλογο φορτωμένο ποτέ του δεν κλωτσάει.

Αλόγου πλάτες φόρτωνε και μουλαριού καπούλια και του καημένου γαϊδάρου, φόρτωνε τη μεσούλα.

Αν δώσω το άλογο μου σ’ εσένα εγώ τι θα καβαλήσω;

Αν έβλεπα τ’ άλογό σου, θα ήξερα το ριζικό σου.

Αν σε ρίξει τ’ άλογο μην το ξανακαβαλάς.

Από καβάλα στο άλογο κάθισε στο γαϊδούρι.

Από τ’ άλογο μπροστά στο αχούρι μην μπαίνεις.

Αφήνιασε τ’ άλογο; Αλί από τον καβαλάρη.

Βόδι κοιλιάτο, άλογο σπαθάτο.

Βρήκε ένα πέταλο αχ να έβρισκε και ένα άλογο.

Για τ’ άλογο που τρέχει, περιττά τα σπειρούνια.

Γυναίκα με λυχνάρι και άλογο την άνοιξη μην διαλέξεις.
Δανεικό άλογο μην καβαλάς γιατί θα σε κατεβάσουν.

Γυναίκα ντουφέκι και άλογο δεν δανείζονται.

Δεν μπορείς να κρίνεις τ’ άλογο από την ιπποσκευή.

Είδες πράσινο άλογο;. Είδες Γιάννη φρόνιμο.

Είμαι και άλογο και γαϊδούρι.

Ζήσε μαύρε μου να φας τον Μάη τριφύλι.

Καβάλα νύφη το άλογο κι εγώ ταχιά τα στέλνω.

Κατά την φοράδα και το πουλαράκι.

Κατά τον καβαλάρη και τ’ άλογο.

Κατά το κονάκι και τ’ άλογο.

Κόπηκε το σχοινί έφυγε τ’ άλογο.

Μ’ έχουν και για άλογο και για γαιδούρι.

Μην εμπιστεύεσαι τα πισινά του αλόγου, ούτε του σκύλου το δόντι.

Μουνουχισμένο άλογο επιβήτορας δεν πάει.

Ο λόγος είναι άλογο και τρέχει μέρα νύχτα.

Οι γάιδαροι κουβαλάνε το κριθάρι και τα άλογα το τρώνε.

Οι κάμποι θρέφουν άλογα και τα βουνά λεβέντες.

Όποιος άλογο αγοράζει, έγνοιες και φροντίδες βάζει.

Όποιος θέλει κάρο θέλει και άλογο.

Όταν δεν έχεις άλογο μεταχειρίσου γάϊδαρο.

Όταν είσαι καβάλα στο άλογο να χαιρετάς γιατί αν κατέβεις κανείς δεν θα σου μιλά.

Όταν σε ρίξει το άλογο, ξεπέζεψε και σύρτο.

Πάει σαν παλιάλογο.

Πάρε άλογο πιτάτο και βόδι καπουλάτο.

Πούλησε ο Γιάννης το άλογο και πήρε καματιάρικο.

Πρώτα θα καβαλήσει η νύφη στο άλογο.

Σε γέρικο άλογο, τα πέταλα περισσεύουν.

Σε ξένο άλογο πέταλα μην βάζεις.

Στο άλογο μισοφόρτι και στο γάιδαρο απανωγόμι.

Τα άλογα όταν γεράσουν τα σκοτώνουν.

Τα άλογα που καλπάζουν δεν θέλουν χαλινάρια.

Τα άλογα στο ξέζεμα χλιμιντρίζουν.

Τα άλογα στον κάμπο στην πέτρα τα μουλάρια.

Τα γέρικα άλογα τα σκοτώνουν.

Ταγισμένο άλογο τσίφτικα περπατάει.

Το αδύνατο άλογο δεν κλωτσάει.

Το άλογο δεν δανείζεται.

Το άλογο δίνει κουράγιο στον καβαλάρη.

Το άλογο είδε την σκιά του και πρόγκιξε.

Το άλογο που δεν πιάνεται στη πιλάλα πιάνεται στον ντορβά.

Το άλογο που τραβάει εκείνο χτυπούν.

Το άλογο που τρώγει στον τορβά ξέρει και από γιωργά.

Το άλογο στον μύλο και το σκυλί στον γάμο ποτέ τους δεν χορταίνουν.

Το άλογο το απολυτό σαν ιδεί την σέλα τρέμει.

Το άλογο το υπερήφανο στην περπατησιά του φαίνεται.

Το άλογο τον αλμπάνη έχει ανάγκη και όχι τον σαμαρά.

Το άλογο τρομάζει από την σκιά του.

Το ελαφρύ στο άλογο και το βαρύ στον γάιδαρο.

Το καλιγωμένο το άλογο την πέτρα δεν φοβάται.

Το μισακό άλογο είναι το χειρώτερο πεταλωμένο.

Το πληγωμένο άλογο σαν δει την σέλλα τρέχει.

Το υπερήφανο άλογο θέλει και υπερήφανο καβαλάρη.

Το χελάτο άλογο τραβάει το υνί.

Το χρυσό χαλινάρι δεν κάνει το άλογο καλύτερο.

Τον γάιδαρο όσο κι αν τον στολίσεις άλογο δεν μπορείς να τον ειπείς.

Τον έχει βόδι κι’ άλογο παρέα.

Τουμ παπά τ’ άλογο, του παπά το χωράφι.

Του τεμπέλη το άλογο θεός το τρέφει.

Φοράδα από την Πέρσαινα, γυναίκα από το Μπεντένι

Φοράδα Αντραβιδέικια!

Χορεύει ακόμα το άλογο του.

Ψοφάει το άλογο από την ταγή.

Ψόφησε ο μαύρος μου, πάει η σεμπριά μας.

Ψόφησε το άλογο, χέρσο το περιβόλι.

Φοράδα από την Πέρσαινα, γυναίκα από το Μπεντένι

Φοράδα Αντραβιδέικια!


Ενδεικτική βιβλιογραφία:

(- «Εγκυκλοπαίδεια των αλόγων», Hermsen, Josee, 2006.

- «H αυτόχθονη ιπποτροφία στην Eλλάδα», Αληφακιώτης, Θ., Θεσσαλονίκη 2000.

- «Θρύλου Πάτρη, «Ηλειακή δημοτική ποίηση», Αθήνα 1939.

- «Μοραΐτικα Τραγούδια», Γεωργίας Ταρσούλη, β΄ έκδοση, «Εστία» Αθήνα 1944.

- «Ο Ίππος και η εκτροφή του», Αποστόλου Μ. Ζαφράκα, Θεσσαλονίκη 1991.

- «Τα Ελληνικά ζώα χάνονται», Κατερίνα Πλασσαρά.

- «The native horse and pony breeds of Greece», Menegatos, J., 36th ann. Meet. of E.a.a.P. 1985, Halkidiki, Greece.

- «The semi-wild pony of Kefalonia Island». Menegatos, J., 36th ann. Meet. of E.a.a.P. 1985, Halkidiki, Greece.

- Προσωπικές καταγραφές, στην ευρύτερη περιοχή της Ηλείας)

 

ΤΟΥΤΟΥΝΗΣ ΗΛΙΑΣ                                                ΑΜΑΛΙΑΔΑ 23 -9- 09

H σελίδα εμφανίζεται καλά με Mozila Firefox  (http://www.mozila.eu


[1] Η λέξη άτι (απο τo τουρκ. at) χρησιμοποιείται συχνά λογοτεχνικά για να περιγράψει ένα «ωραίο και εύρωστο αρσενικό άλογο» και στάθηκε, μέχρι τις τελευταίες δεκαετίες, ειδικά σε ορισμένες διαλέκτους της Βόρειας Ελλάδας, η κοινή ονομασία τού αλόγου.

(Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 1998)

[2] Λέγεται ότι το άλογο δεν πίπτει σε περίπτωση αιμομυξίας. Κάποτε έδεσαν τα μάτια ενός αρσενικού αλόγου και το ζευγάρωσαν με την μάνα του. Όταν μετά την συνουσία του έλυσαν τα μάτια, το αρσενικό άλογο έσκασε από το κακό του.

[3] Ο πλαγιοτροχασμός κοινώς λέγεται ραβάνι ή γιοργαλίδικο τρέξιμο (τα πόδια της μιας πλευράς κινούνται ταυτόχρονα και έπονται εκείνα της αντίθετης, όπως της καμήλας). Στην Ηλεία συνήθως τον πλαγιοτροχασμό τον ονομάζουν «Γιοργά».

[4] Τα ονόματά τους είναι, τσίλης- λευκός, βλάγκος - κόκκινος, ντορής - καφετίς, καράς - μαύρος, γρίβας – άσπρος με μαύρες βούλες, μπασούρης – μαύρος με άσπρο σημάδι στο πρόσωπο, ψαρής - σταχτής, μαύρος, μούρτζινα – μαύρο θηλυκό άλογο, λιάρος και μπάλιος – ο δίχρωμος.

[5] Το συρίγγιο ήταν η αγιάτρευτη πληγή στα γόνατα του αλόγου, όπου δεν έκλεινε με κανένα γιατροσόφι. Με τον καιρό το άλογο κουτσαίνονταν και πέθαινε από ασιτία.

[6] Μεγάλος έμπορος αλόγων διακρίθηκε από την Ηλεία ο Φώτης Δρακόπουλος από την Ανδραβίδα της Ηλείας. Και το μεγαλύτερο εμπόριο αλόγων και ιδίως διαφόρων ζώντων ζώων,  διεξάγονταν στα εμποροζωοπανήγυρα, όπως Γενί – Τζαμί, Βάραγκα, Τριπόταμα, Βουντούχλα κ.α.

[7] Τσαμπάσης, λέξη τούρκικη σημαίνει ζωέμπορος, είναι παλιό επάγγελμα που ήδη πέρασε στην λήθη. Λόγω της επικράτησης του μηχανοκίνητου εξοπλισμού (τρακτέρ, αυτοκίνητα) έχει ήδη εκλείψει δια παντός.

 

[8] Αλογοσούρτες, λέγονταν τα μέλη της εκάστοτε σπείρας που η δουλειά τους ήταν να προωθούν τα κλεμένα άλογα σε άγνωστα μέρη προς πώληση. 

[9] Το Στεφάνι ή Σκληνιάσα, κατά την παλιά Βλάχικη ονομασία, είναι το ορεινότερο χωριό του Ν. Τρικάλων με υψόμετρο 1380 μ. Βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του Νομού Τρικάλων, στην οροσειρά της Νοτίου Πίνδου και συνορεύει με το Νομό Ιωαννίνων. Απέχει 75χλμ από τα Τρίκαλα και περίπου 25 χλμ από το Μέτσοβο, ανήκει στην Διευρυμένη Κοινότητα Ασπροποτάμου.

[10] Μεγάλη πεδιάδα της νότιας Κρήτης που διαιρείται σε δυο μεγάλα τμήματα: α) το ανατολικό που καλύπτει την επαρχία Μονοφατσίου και τη διαρρέει ο ποταμός Αναποδάρης. β) Το κεντρικό και δυτικό της τμήμα που καλύπτει γεωγραφικά τις επαρχίες Καινουργίου και Πυργιώτισσας, τις οποίες και διαρρέει ο ποταμός Γεροπόταμος που εκβάλλει στον κόλπο της Μεσσαράς, στο Λυβικό πέλαγος. Εκκλησιαστικά και οι τρεις επαρχίες υπάγονται στη Μητρόπολη Γορτύνης και Αρκαδίας, που είχε έδρα τους Άγιους Δέκα και σήμερα τις Μοίρες.

[11] Αλογότριχα (Horsehair): το τρίχωμα από την χαίτη και την ουρά του αλόγου.

Εκτύπωση