Κατά αρχήν, θέλω από αυτή την στήλη, να συγχαρώ από βάθους καρδιάς τους διοργανωτές, τους συμμετάσχοντες, που συνέβαλαν να πραγματοποιηθεί η εκδήλωση, αλλά και το ευρύ κοινό, που όπως διαφαίνεται, στηρίζει και λατρεύει την παράδοση, παρακολουθώντας την εν λόγω εκδήλωση διαγωνισμού του δημοτικού τραγουδιού. Οι προσπάθειες αναβίωσης, διάσωσης και διάδοσης του παραδοσιακού δημοτικού τραγουδιού μας, νομίζω ότι, είναι οι ενέσεις για την ανάρρωση και διάσωση του πληγωμένου Εθνικού μας φρονήματος και της επαναλαμβανόμενης συστηματικής απαξίωσης της Ελληνικής παράδοσης.
Το δημοτικό τραγούδι, είναι το ξέσπασμα της ψυχής του λαού, σαν συγκλονίζεται από την χαρά, την λύπη ή άλλα συναισθήματα, τα οποία αισθάνεται την ανάγκη να εκφράσει σε στιγμές ψυχικής έξαρσης. Ο Ελληνικός λαός στο διάβα της μακραίωνης πορείας του, είχε μια έντονη ζωή και τα βιώματά του ήσαν πλούσια και ποικίλα. Μόχθησε, πάλεψε, αγωνίσθηκε, αγάπησε και μίσησε, χάρηκε κι έκλαψε, πόνεσε ο ίδιος και αισθάνθηκε συμπόνια για τους όμοιούς του, όσο κανένας άλλος λαός πάνω στην γη. Κι όλα αυτά τα έκανε τραγούδι. Έτσι, το δημοτικό τραγούδι, μπορούμε να πούμε πως είναι δημιούργημα του ανώνυμου και απρόσωπου τραγουδοποιού, που λέγεται Ελληνικός Λαός και σ' αυτό συγκεντρώνονται τα συναισθήματα και τα ιδεώδη ολόκληρου του Ελληνικού Έθνους.
Τοιουτοτρόπως το δημοτικό τραγούδι αποτελεί τον καθολικό καθρέφτη της Ελληνικής Ψυχής και της Ελληνικής Ζωής.
Σήμερα, το γνήσιο δημοτικό μας τραγούδι, αφού κατάφερε και πέρασε από χίλια- μύρια κύματα και τις Συμπληγάδες Πέτρες, με κύριο εχθρό την πολιτεία που καθολικά το αγνόησε, τους καλλιτέχνες (=Ερμηνευτές δημοτικών τραγουδιών σε εκδηλώσεις και κυρίως στα πανηγύρια, που στον βωμό του χρήματος προσπάθησαν να το μεταλλάξουν, και να μας σερβίρουν ένα νέο είδος δημοτικοφανών τραγουδιών αποτελούμενα από ανατολίτικα, από λαϊκά, ευρωπαϊκά, και γενικά από όλες τις χώρες του κόσμου.) και τους σύγχρονους δημοτικούς τραγουδοποιούς, (Όπου πατώντας στ' αχνάρια του, προσπάθησαν και ακόμη και σήμερα προσδοκούν να δημιουργήσουν νέα ψευδοφανή, ακατάλληλα και επικίνδυνα για την παράδοση τραγούδια.), νομίζω ότι σιγά- σιγά αρχίζει να ξαναζωντανεύει και να στερεώνεται πάλι στις ελληνικές ψυχές και τείνει ν' αποτελέσει ασπίδα σωτηρίας, απέναντι στην συνεχιζόμενη, επί πολλών δεκαετιών, εχθρική προσβολή της Εθνικής μας υπερηφάνειας, της Ιστορίας, του Πολιτισμού, της Θρησκείας, των Εθίμων και των Παραδόσεών μας.
Όμως, όπως διαφαίνεται, ο πρόσφατος διαγωνισμός του δημοτικού τραγουδιού, που διεξήχθη στην Κουρούτα της Αμαλιάδας, από τον σύλλογο φίλων παραδοσιακού δημοτικού τραγουδιού, «Ο ΜΩΡΙΑΣ», παρόλο που έχει πραγματοποιήσει αρκετές εκδηλώσεις διαγωνισμού, νομίζω ότι δείχνει χρονικά, να έχει βαλτώσει, στα πλαίσια και στις διοργανώσεις των πρώτων χρόνων διεξαγωγής του. Και το αναφέρω αυτό για τρεις περιπτώσεις που εντόπισα και χρήζουν άμεσης συζήτησης και προσαρμογής.
1). Τα περισσότερα τραγούδια που ερμηνεύονται από τους εκάστοτε διαγωνιζόμενους, γνωρίζω πάρα πολύ άριστα, ότι για διαφόρους λόγους, είναι παραποιημένα, (δηλαδή έχουν γίνει επιλεγμένες και ανελέητες προσθαφαιρέσεις λέξεων- στίχων, σποραδικές αλλαγές τοποθεσιών, ονομάτων, γεγονότων, χρονολογιών κ.ά), και κινδυνεύουν να χάσουν ή και έχασαν την αυθεντικότητα, την παραδοσιακή ομορφιά και την πραγματική τους χάρη και αξία. Αυτές οι αλόγιστες επαναλαμβανόμενες παρεμβάσεις, στα παραδοσιακά δημοτικά μας τραγούδια, οδηγούν την παράδοση, την ιστορία, τα ήθη και τα έθιμα, με επιστημονική ακρίβεια στην πλήρη αποξένωση μας από αυτά, στην απαξίωση τους από τις επόμενες γενιές και τέλος τον αφανισμό τους.
Οι διοργανωτές της εκδήλωσης, νομίζω όταν αποφάσισαν να συγκροτήσουν μια αρτιμελή και αξιόπιστη κριτική επιτροπή, έπρεπε να προσκαλέσουν κάποιον επιστήμονα από το Κέντρο Λαογραφίας των Αθηνών, στην συνέχεια αυτή η επιτροπή πριν τον διαγωνισμό να καλέσει τους υποψηφίους ερμηνευτές και να τους δώσει τους γνήσιους στίχους του εκάστοτε τραγουδιού, που θέλουν να ερμηνεύσουν. Τοιουτοτρόπως επιτυγχάνεται η ορθότητα του τραγουδιού, κυρίως ως προς τους στίχους του. Άρα λοιπόν, ένας ερμηνευτής και να μην το ερμηνεύσει φωνητικά σωστά, η διάσωση, η μετάδοση και η καταγραφή του πραγματικού τραγουδιού, θα έχει ήδη επιτελεστεί στο ακέραιο. Διότι το τεράστιο πρόβλημα, δεν άγεται στις φωνητικές ικανότητες του εκάστοτε ερμηνευτή, αλλά στην ορθότητα των στίχων του.
Εάν υποθέσουμε ότι σήμερα γινόταν ένας διαγωνισμός, με ρεπερτόριο από λαϊκά τραγούδια που έχουν γονείς, δηλαδή αυτούς που έχουν γράψει τους στίχους και την μουσική και βρίσκονται εν ζωή και ακούσουν κάποιο τραγούδι τους παραποιημένο, θα γίνει έξαλλοι και θα ζητήσουν ευθύνες. Τοιουτοτρόπως και εμείς, για τα ορφανά παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια μας, δεν πρέπει να μείνουμε αμέτοχοι και απλοί ακροατές, διότι το κακό θα συνεχιστεί, μέχρι που η δημοτική μας παράδοση θα εκμηδενισθεί και θ' αφανισθεί τελείως από τον υπερήφανο λαό μας.
Σε πολλές συζητήσεις, στις αναδιφήσεις αλλά και καταγραφές που έχω πραγματοποιήσει, σε ποσοστό 90% και πλέον, κουράστηκα να μου αναφέρουν ότι έτσι το τραγουδάει, ο τάδε καλλιτέχνης (δεν θέλω ν' αναφερθώ σε ονόματα), έτσι το άκουσα από το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, έτσι το τραγούδησαν σε κάποια εκδήλωση και τοιουτοτρόπως καταφέραμε να παραλλάξουμε, να διαμελίσουμε και τέλος ν' αφανίσουμε το γνήσιο δημοτικό μας τραγούδι.
Επειδή αναφέρομαι στον σύλλογο, έχω καταγράψει όλες τις εκδηλώσεις του συλλόγου ¨Μωριάς¨, που έχουν ερμηνευθεί σ' όλους τους διαγωνισμούς, και έχω εντοπίσει παρερμηνείες,, όσο και αν φαίνεται παράξενο, σε ποσοστό 78% επί των παραδοσιακών δημοτικών τραγουδιών μας.
2). Θα ήθελα επίσης να επισημάνω, και νομίζω ότι πρέπει ν' αναφερθεί, όταν στην εκδήλωση ακούστηκε ότι: «.....ο τάδε.... θα μας ερμηνεύσει ένα κλέφτικο τραγούδι» και ασφαλώς εννοούσε για ένα τραγούδι επιτραπέζιο (τραπεζιού- τάβλας). Αυτό συνέβαινε και στα πανηγύρια, όπου μερικοί θαμώνες, με τον ορισμό κλέφτικα παράγγελλαν στις ορχήστρες, τραγούδια του τραπεζιού.
Θέλω να επισημάνω, για όσους δεν γνωρίζουν, ότι: Κλέφτικα, ονομάζονται τα τραγούδια που αναφέρονται στην ζωή, την δράση, και τον θάνατο των Κλεφτών κατά την τουρκοκρατία, είτε αυτά είναι συρτά, καλαματιανά πηδηχτά (τσάμικα), είτε επιτραπέζια. Εσφαλμένα στην περιοχή μας, όταν τραγουδιέται κάποιο τραγούδι της τάβλας, το ονομάζουμε κλέφτικο. Τα τραγούδια του τραπεζιού, τραγουδιούνται όταν τελειώσει το φαγητό, κάποιας επίσημης γιορτής, όπως αρραβώνων, γάμου, πανηγυριού, βάπτισης, ονομαστικής γιορτής κ.λπ. Το τραγούδι το αρχίζει κυρίως ο νοικοκύρης, ο γεροντότερος, ο εορταζόμενος ή και κάποιος καλλίφωνος ο οποίος τραγουδούσε τον πρώτο στίχο και επαναλάμβαναν οι υπόλοιποι ομαδικά. Γενικά οι στιγμές των τραγουδιών του τραπεζιού, θεωρούνταν ιερές και έπρεπε να παρευρίσκονται όλοι οι καλεσμένοι και δεν έπρεπε να έχει απομακρυνθεί κανείς διότι υπήρχε λόγος παρεξήγησης.
3). Ακόμη θέλω να επισημάνω κάτι για τον χορό, που διδάσκεται στα χορευτικά τμήματα, όσον αφορά τις επιδεικτικές φιγούρες που πραγματοποιούνται στο τέλος του πηδηχτού (τσάμικου) χορού. Νομίζω, ότι έχουν ξεκτροχιαστεί από τα όρια τους και τείνουν να τον μεταλλάξουν σε Μοσχοβίτικο μπαλέτο, όχι μόνον σε τοπικό, αλλά όπως έχω διαπιστώσει και σε πανελλαδικό επίπεδο.
Αν αναδιφήσουμε παλιές ηλεκτρονικές εγγραφές (βίντεο) με περιεχόμενο παραδοσιακούς χορούς, προ της δεκαετίας του '70, εύκολα θ' ανακαλύψουμε ότι οι σημερινοί δημοτικοί χοροί, έχουν τεράστιες διαφορές με αυτούς.
Οι χορευτικές φιγούρες στους πηδηχτούς (τσάμικους) χορούς, προστέθηκαν χωρίς να υπάρχει κάποιος ειδικός λόγος και μεταδίδονται ταχύτατα, από αρκετούς χοροδιδασκάλους, που αντλούν χορευτικές πληροφορίες από τα ηλεκτρονικά μέσα μετάδοσης εικόνας.
Για την παράδοση μας, όταν ξεκινούσε κάποιος πηδηχτός (τσάμικος) χορός, που χορευόταν μόνον από άνδρες, ο κεραστής αναλάμβανε να κεράσει εν χορό, όλους ανεξαιρέτως τους χορευτές. Και αφού έπαιρνε την κρασοκανάτα με το κρασί και ένα ποτήρι, ξεκινούσε από τον πρώτο χορευτή μέχρι να κεραστεί και ο τελευταίος. Αν, το τραγούδι τελείωνε πριν ακόμη τους κεράσει όλους ο κεραστής, τότε οι οργανοπαίκτες που παρακολουθούσαν και την πορεία του κεραστή, συνέχιζαν να παίζουν το τραγούδι μέχρι να τελειώσει το κέρασμα των χορευτών και τοιουτοτρόπως, συνεχιζόταν μόνον και μόνον οργανική μουσική και ταυτόχρονα ο πρωτοχορευτής πραγματοποιούσε διάφορες κινητικές φιγούρες για ν' συγκεντρώσει τα βλέμματα των θεατών και να προκαλέσει εντύπωση, μέχρι να τελειώσει το κέρασμα.
Σημείωση: Θεωρούταν προσβολή να τελειώσει το τραγούδι και να μην έχουν κεραστεί όλοι οι χορευτές και πάντοτε λόγχευε κίνδυνος παρεξήγησης.
Πάντως πιστεύω, ότι αυτά τα λάθη στα οποία αναφέρομαι, έγιναν εν αγνοία των διοργανωτών. Όμως νομίζω ότι η προσπάθεια αναβίωσης του θεσμού, που για δυο χρόνια είχε ανασταλεί, είναι θετικότατη και γι' αυτό αξίζει ένα μεγάλο εύγε και περίσσια συγχαρητήρια σε όλους τους εμπλεκόμενους, και προσδοκούμε στον επόμενο διαγωνισμό, να διορθωθούν όσα περισσότερα μπορούν να συνεχίσουν να διασώσουν, να ευρύνουν και να μεταδώσουν στις νεώτερες γενιές, αυτό που ξεκίνησαν πριν από μερικά χρόνια στον τόπο μας.
Τουτούνης Ηλίας
Αμαλιάδα Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου 2014