Η ευλογημένη γωνία της Ελλάδας

^{Του Κώστα Παπαντωνόπουλου} 

<sup>Η ζέστη λιοπύρι, η άσφαλτος καυτή, αλλά η ομορφιά και η δροσιά που φέρνουν στα μάτια και, λίγο αργότερα, στις αισθήσεις τα ψηλά βουνά που κείτονται στον ορίζοντα, ανακουφιστική. Λίγα μόλις χιλιόμετρα και βορειοανατολικά της Αρχαίας Ολυμπίας που, όπως είναι φυσικό, αποτελεί προορισμό για πολλούς ταξιδιώτες, βρίσκεται ο Δήμος Λασιώνος. Τούτος ο "παράπλευρος" τόπος στο μεγάλο πνευματικό και αθλητικό κέντρο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, κρύβει ομορφιές ανείπωτες.

Με έκταση 22.950 στρέμματα και πληθυσμό 2.562 κατοίκους, ο Δήμος Λασιώνος, που πήρε το όνομά του από την αξιόλογη πόλη "Λασιών" που ήκμασε κατά την περίοδο της αρχαιότητας, προσφέρει στον φυσιολάτρη ταξιδιώτη μία μοναδική εμπειρία.

Το τοπίο με τα άγρια βουνά, τα δάση με τις βελανιδιές και τα έλατα, τα ήσυχα βοσκοτόπια, τα φαράγγια και τις άγριες ρεματιές, παραμένει αμόλυντο ακόμη από την εισβολή του πολιτισμού και ανέπαφο από το πέρασμα του χρόνου, όπως ακριβώς το περιέγραφε και ο Παυσανίας.

Αυτή η φύση, αυτή η ιδιαίτερα παρθένα ομορφιά, εκτείνεται σε κάθε γωνιά του Δήμου, που αποτελείται από 6 χωριά - μικρές πατρίδες, απομονωμένες στην ορεινή Ηλεία: Είναι η Αγία Κυριακή (Κερτίζα), η Αγία Τριάδα (Μποκοβίνα), το Αντρώνι, το Κακοτάρι, η Κρυόβρυση (Βερβινή) και τα Τσίπιανα, με μοναδικό πέρασμα προς τον πολιτισμό από την μία και προς τα νότια μονοπάτια του Ερύμανθου, από την άλλη, είναι η εθνική οδός.</sup>

^{ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ ΚΑΙ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ}

<sup>Το Αντρώνι με τους συνοικισμούς Σπαρτουλιά, Ζαχαρέικα, Πανόπουλο (που είναι η έδρα του Δήμου) και η Αγία Τριάδα (Μποκοβίνα) είναι χωριά ημιορεινά πάνω στην Ε.Ο. 111.

Το Κακοτάρι είναι ακουμπισμένο πάνω στις πλαγιές στο Σκιαδοβούνι. Στη διασταύρωση της Σπαρτουλιάς ανηφορίζουμε στις νότιες πλευρές του Ερύμανθου για τα τρία ορεινά δημοτικά διαμερίσματα, την Αγία Κυριακή, τα Τσίπιανα, με τους συνοικισμούς Άγιο Αντρέα και Κερέσοβα και την Κρυόβρυση με τα Καλύβια.

Κατά τη διαδρομή, τα μάτια του ταξιδιώτη θα χαϊδέψουν πετρόχτιστες και βουκολικά τοπία με τρεχούμενα νερά και έλατα.

Παρά τον εκσυγχρονισμό, ξεχωρίζει το τοπικό χρώμα με τα λιθόκτιστα σπίτια με τις αυλές, τα ξύλινα μπαλκόνια με τα λουλούδια, τα χαγιάτια, τις κεραμοσκεπές και τα γεφύρια από ντόπια πέτρα.

Ο τόπος τούτος είναι τόπος πολιτισμού, φτιαγμένος όχι μόνο από ανθρώπους, αλλά και από την ιστορία. Ο πολιτισμός της περιοχής δεν χρειάζεται να περιγραφεί. Τον διαισθάνεται ο επισκέπτης και, ιδιαίτερα, όταν έλθει σε επαφή με τους υπερήφανους και φιλόξενους κατοίκους.

Όπου και να σκύψεις θα πιάσεις θραύσματα αρχαίων αντικειμένων. Εδώ ήταν τα εργαστήρια αγαλμάτων και αγγείων της αρχαίας Ολυμπίας. Απαιτούνται ανασκαφές για την ανάδειξη των υπόλοιπων αρχαιολογικών θησαυρών που κρύβονται κάτω από την γη της άγριας, αλλά φιλόξενης, αυτής ομορφιάς. Οι κάτοικοι ελπίζουν στη δημιουργία μικρού περιφερειακού μουσείου, προκειμένου τα αρχαιολογικά ευρήματα να μείνουν στον τόπο τους και όχι στις αποθήκες των μεγάλων μουσείων. "Έχουμε ένα θησαυρό στα χέρια μας και τον αγνοούμε...". Λένε.</sup>

^{ΤΟ "ΜΠΑΛΚΟΝΙ" ΤΗΣ ΗΛΕΙΑΣ}

<sup>Μοναδικό στα Βαλκάνια το δάσος της Κάπελης παίζει για αιώνες τώρα με το φως του καλοκαιρινού ήλιου και ντύνεται με χρώματα βαθυκόκκινα όταν πλησιάσει το φθινόπωρο. Τούτο το δάσος οι ντόπιοι το λένε "μπαλκόνι της Ηλείας". Η φυσική του ομορφιά κυριαρχεί στην περιοχή.

Η περιβαλλοντική ποιότητα του δάσους και γενικά της περιοχής επιβεβαιώνεται από την αξιολόγησή της ως σημαντικής περιοχής για τα πουλιά της Ελλάδας. Οι κατάσαρκες πληγές, όμως, που χαράζει ο άνθρωπος στον φυσικό αυτό θησαυρό, είναι δυστυχώς φανερές.

Το δάσος, λένε οι ντόπιοι κάθε χρόνο εκχερσώνεται για να φυτεύουν μερικοί κάτοικοι πατάτες, ενώ θα μπορούσε να μετατραπεί σε αγροτουριστικό παράδεισο. Θεαματική είναι η πτώση του ποσοστού της κατώτερης διαμέτρου των δέντρων. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος καταστροφής του λόγω της μη ανανέωσης. Πολλοί αριθμημένοι δασικοί δρόμοι διασχίζουν την Κάπελη, ένα δάσος που προσφέρεται για ιππασία και ποδηλατοδρομία.</sup>

^{ΦΑΡΑΓΓΙΑ, ΣΠΗΛΑΙΑ ΚΑΙ ΝΥΜΦΕΣ}

<sup>Στη ίδια περιοχή βρίσκεται το φαράγγι του Αντρωνίου 500 περίπου μέτρα χαμηλότερα από το επίπεδο του χωριού. Περικλείεται από τις δυο επιβλητικές και απότομες χαράδρες που τις διασχίζουν ο ομηρικός ποταμός Σελλήεις (Πηνειακός Λάδονας) από τη μια και το Παλιοπόταμο από την άλλη.

Στη διαδρομή που πραγματοποιείται με τα πόδια ο ταξιδιώτης θα συναντήσει εγκαταλειμμένους νερόμυλους, το σπήλαιο με τους σταλακτίτες καθώς και φυτοκοινωνίες με πλατύφυλλα και αειθαλή δένδρα. Στη πλούσια πανίδα του φαραγγιού ανήκουν πολλά είδη πουλιών και ζώων. Από ορνιθολογική άποψη η περιοχή παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον κυρίως λόγω του χρυσαετού και του λευκονώτη. Τα περισσότερα είδη ζώων και πουλιών της περιοχής προστατεύονται από διεθνείς συνθήκες. Πριν 50 χρόνια, υπήρχαν ακόμη αγριόχοιροι, ζαρκάδια και ελάφια σε τούτα τα "μονοπάτια των νυμφών". Εδώ κυνηγούσε ο Ξενοφώντας όταν ήταν εξόριστος στο Σκιλλούντα

Τα γραφικά χωριά Τσίπιανα και Βερβινή (Κρυόβρυση) με τις πλούσιες πηγές, στεφανωμένα από ελατοδάση, δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από άλλα πολυδιαφημισμένα θέρετρα της Ευρώπης. Νοιώθεις καθώς κρύβεσαι πίσω από τους ελατοκορμούς τις νύμφες να σε προσκαλούν να παίξεις μαζί του κρυφτό και έτσι χωρίς να το καταλάβεις θα σε οδηγούν στα λημέρια τους... Στο σπήλαιο με τους σταλακτίτες πάνω από το ποτάμι στην διαδρομή για το φαράγγι του Αντρωνίου, στο σπήλαιο-θέατρο του Αμαρκιανού ηλικίας 500.000 ετών στα Τσίπιανα από το θόλο του οποίου κρέμονται σταλαχτίτες σε παράλληλες σειρές ή στην σπηλιά της Διακότρυπας στη Βερβηνή.</sup>

^{ΤΟΠΟΙ ΠΕΡΗΦΑΝΟΙ ΚΑΙ ΜΟΝΑΧΙΚΟΙ}

<sup>Εκτός από τις φυσικές ομορφιές και τα αξιοθέατα, ο τόπος έχει να επιδείξει και σπουδαία ιστορία. Τόσο κατά την αρχαιότητα όσο και στα νεότερα χρόνια, οι σκληροί, περήφανοι και ανυπότακτοι κάτοικοι έδωσαν μεγάλες μάχες για να διατηρήσουν την ελευθερία τους. Τόπος διαφυγής ήταν τα βουνά του Ωλονού και η Κάπελη, ενώ κρησφύγετα οι απόκρημνες ρεματιές, οι σπηλιές και τα φαράγγια. Τούτος ο περήφανος τόπος ήταν ανάμεσα σε τόσους άλλους που χτυπήθηκε αρχικά από την φτώχια και κατά συνέπεια και από την μετανάστευση.

Η μεγάλη φυγή στον τόπο άρχισε μετά τον εμφύλιο. Η περιοχή είδε τα παιδιά της να την εγκαταλείπουν με σπαραγμό και να επιβιώνουν σε μέρη μακρινά, με όραμα κάποτε να επιστρέψουν και να την ευεργετήσουν. Γνώρισε την ερήμωση και την παρακμή.

"Ερήμωσε ο τόπος; Θα ζήσει; Έφυγαν όλοι..." λένε οι γέροι στα γραφικά καφενεδάκια που μοσχομυρίζουν από τον φρεσκοψημένο καφέ.

Και όσοι έμειναν είναι σαν να εκτίουν την ποινή τους. Ετοιμάζουν τα μπογαλάκια τους και αυτοί να την... κάνουν. Μόνο οι γέροι θα μείνουν να φυλάξουν τις... Θερμοπύλες. Θα περιμένουν τα παιδιά τους να γυρίσουν το καλοκαίρι. Έτσι, το χειμώνα επικρατεί ερημιά. Είναι, όμως, μια ερημιά ανάπαυσης, γλυκιάς περισυλλογής στην οποία ακόμα και η φύση του τόπου μετέχει.

Οι κάτοικοι συνεχίζουν όμως... "Τα χωριά μας ερήμωσαν. Όσοι μείναμε και όλοι όσοι τα αγαπάμε, οφείλουμε να τα φροντίσουμε. Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε την αξία τους, να σεβαστούμε το χαρακτήρα τους και να διατηρήσουμε την ιστορία τους".

Πέρα, όμως, από την πίκρα τους οι άνθρωποι αυτοί διατηρούν την περηφάνια και την φιλοξενία τους. Όποιος περάσει από τα μέρη τους, από τα μικρά καφενεδάκια τους θα ζήσει αυτή την ζεστή αγκαλιά τους ακόμα και μέσα στην παγωμένη φύση του χειμώνα. "Τούτη η γωνιά της ελληνικής γης είναι ευλογημένη",λένε και το πιστεύουν. Αν τη γνωρίσετε θα την αγαπήσετε τόσο όσο και όλοι που ζουν εκεί...

* Περισσότερα ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία για τον Δήμο Λασιώνος και, γενικά, για την περιοχή, θα βρείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.antroni.gr/</sup>

^{Το άρθρο δημοσιεύτηκε την Δευτέρα 3/7/06 στην εφημερίδα «ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ» της Αυστραλίας που προβάλει τα χωριά μας.}

^{Δημοσιεύτηκε επίσης και στην ιστοσελίδα της εφημερίδας 2/7/06}

^{http://www.neoskosmos.com.au}

​