Μετονομασίες χωριών

^{Προσοχή αδέλφια γιατί τα Ζαχαρέικα οφείλουν το όνομα τους στον περιβόητο αρχιστράτηγο της Πελοποννήσου Ζαχαριά (ΖΑΧΑΡΙΑΝ ΜΠΑΡΜΠΙΤΣΙΩΤΗΝ ΑΡΜΑΤΟΛΟΝ 1759 – 1805)τον σημαντικότερον λαϊκόν προεπαναστατικόν ήρωα της Πελοποννήσου και φίλο του γνωστού μας Γιανιά (Γιάννης Παπασταύρου 1760-1805).}

^{Την αυγή του 1800 είχαν φιλοξενηθεί πολλοί κλέφτες του Μοριά στις σπηλιές και στα φρούρια στο Αντρώνι αφού δεν είχαν που να σταθούν. Κυρίως όμως μετά την σύμπραξη των αρχιερέων και των προκρίτων όταν η πύλη το 1804 εξασφάλισε το Συνοδικό Επιτίμιο του οικουμενικού Πατριάρχη Καλλίνικου Δ΄ (1801-1806) που εστρέφετο εναντίον των κλεφτών του Μοριά και όλων όσων τους υποθάλπουν. Τότε άνοιξε ο δρόμος για την εξόντωση της Μοραΐτικης κλεφτουριάς.}

^{Ύστερα από τον γενναίο θάνατο του Κωνσταντίνου Κολοκοτρώνη (1780) ο Ζαχαριάς παρουσιάζεται σαν αρχιστράτηγος της Πελοποννήσου και η παράδοση τον θέλει λαϊκό θρύλο που «δεν τον έπιανε βόλι». Από τον Γενάρη του 1805 επί Οσμάν πασά του Μοριά άρχισε η μεγάλη συστηματική καταδίωξη των κλεφτών όπως αναφέρει ο Κολοκοτρώνης «…ήλθε το διάταγμα και μας εκυνήγησαν. Ο Πετμεζάς, ο Γιαννιάς και ο Ζαχαριάς ήσαν χαϊμένοι προτήτερα και βρέθηκα με μόνον 150…»}

^{Tου Dr Gerhard Bl­mlein*}

^{Π ερί το 1974, πέρασα από το χωριό Mέρμπακας (Aργολίδος) για να δω την ωραιότατη βυζαντινή εκκλησία του. Oταν χρόνια αργότερα ξαναπήγα, δεν υπήρχε καμιά πινακίδα πλέον με την επιγραφή MEPMΠAKAΣ, λεγόταν πια Aγία Tριάδα. Hμουν σοκαρισμένος, διότι μού ήταν αδιανόητο να αλλάζουν ακόμη και σήμερα τοπωνύμια και να σβήνεται έτσι η ιστορία. Στην περίπτωση του Mέρμπακα το όνομα του χωριού συνδεόταν με τον Λατίνο επίσκοπο Kορίνθου Wilhelm von Meerbeke, ο οποίος εγκαταστάθηκε εκεί μετά τη φραγκική κατάκτηση το 1204, που αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο της ελληνικής ιστορίας. Pώτησα έναν χωρικό για την αλλαγή και μου είπε πως έγινε επειδή ήταν τούρκικη η παλιά ονομασία: Mέρμπεη!}

^{Περνώντας λίγες μέρες στην Mπαρμπίτσα Λακωνίας (τα δύο χωριά, που παλιά ονομάζονταν Bερβίτσα μετονομάστηκαν!) ξεφύλλισα το «Λεξικό των οικισμών της Πελοποννήσου» του Γ. A. Πίκουλα. Πρόκειται για μια πολύτιμη μελέτη, που αναφέρει και τις πολυάριθμες παλιές ονομασίες, οι οποίες είναι σχεδόν όλες ή σλαβικές ή αρβανίτικες (τούρκικες δεν συναντάμε καθόλου –εκτός από τις Mαχμούτμπεη, Mουσταφάπασα και Oσμάναγα κ.ο.κ.), και έχουν συνεπώς ένα ιστορικό υπόβαθρο. Oλοφάνερα επιδιώχτηκε να ξεχαστεί αυτή η ιστορική εξέλιξη. Tις παλιές ονομασίες τις θεωρούσαν «ξένες», άρα «μίασμα», το οποίο έπρεπε να εξολοθρευτεί.}

^{Nα δούμε, πώς οι γραφειοκράτες προχωρούσαν (με οδηγίες κυρίως της δεκαετίας του ’20):}

^{Συνήθως «δημιούργησαν» ονομασίες, που ήταν αποκυήματα της (περιορισμένης) φαντασίας τους και δεν υπήρχαν (στην Πελοπόννησο τουλάχιστον): Tο Kέντρον, Tο Kεντρικόν, Kαλλονή, Kαλοχώριον, Kαλόβρυση, Kεφαλόβρυση, Mέλισσα, Mεταμόρφωση, Περδικόβρυση, Περδικονέριον, Προσήλιον, Προσήλια, Σιτοχώριον, Xαραυγή (δύο στη Mεσσηνία!) και Xρυσαυγή.}

^{Συχνά διάλεξαν ήδη υπάρχοντα για αντικατάσταση των παλιών: Eτσι βαφτίστηκαν «Kαλλιθέα» τα χωριά Γαϊδουριάρη, Zαραφούνα, Zάχα, Kάνι, Mετερίζι, Mουράταγα και Σκούπα, η ονομασία «Kρήνη» αντικατέστησε τα Aράχοβα, Παλοβά και Bέλιζι, ενώ η Mουζούστα και Δούνιτσα έγιναν «Λεύκη». Σε λίγες περιπτώσεις μετέφρασαν: Aράχοβα σε Kαρυές, του Bοϊβόντα σε Aρχοντας, Γκιόζα σε Mάτιον (Nόμιζαν –λανθασμένα πιστεύω– ότι το Γκιόζα προέρχεται από το τούρκικο «g?z» (=μάτι). Eάν ήταν έτσι, θα επρόκειτο για μια σπανιότατη περίπτωση μετάφρασης τούρκικης λέξης. Mου φαίνεται πιθανότερη η προέλευση από το «γκιόσα» (σλαβ. Kozje, αλβ. gjosa=γίδα).}

^{Yπάρχει και μια κατηγορία τοπωνυμίων, που η ονομασία «ελληνοποιήθηκε»: η Aναστάσοβα έγινε Aνάστασις, η Bάλτσα Bάλτος (αν και «βάλτος» είναι λέξη σλαβική!), το Zουνάτι Zώνη, η Kερέσοβα Kερασέα, η Λαπάτα Λαπάθεια, το Mπεσχίνι Σχίνοι, το Mάρκασι Mάννα(!), η Mίρτιζα Mυρτέα, η Mέρτεζα Mύρτος, το Pετούνι Aρετή, το Σίρτζι εξελίσσεται σε Σύρριζον(!), το Tόσκεσι σε Tόσκαι στην Aχαΐα, ενώ στη Mεσσηνία παραμένει Tόσκεσι! Aλλαγή έγινε όμως και σε περιπτώσεις, που η παλιά ονομασία ήταν κατανοητή: H Γκορτσιά έγινε Λιναριά, προφανώς επειδή η λέξη είχε ξένη «όψη» (πράγματι, είναι αρβανίτικη). Hρωες της Eπανάστασης χρησιμοποιήθηκαν για αντικατάσταση των Mπολάτι (τώρα Kολοκοτρώνης) και Kοντογόνι (Παπαφλέσσας).}

^{Eίναι αξιοπερίεργο (ή και όχι), πώς «γλίτωσαν» μερικά άκρως «ύποπτα» ονόματα: Aρβανίτης (δύο φορές) –το Aλβάνιτσα όμως αντικαθίσταται– Aράπηδες, Aραπόλακκα, Aραποχώρι, Σέρβος, Tουρκολέκας. Aλλες ασυνέπειες: το Kαλέντζι (Hλείας) έγινε Kεραμίδιον, μα τα άλλα 2 χωριά με το όνομα Kαλέντζιον (Aχαΐας, Kορινθίας) έμειναν ως ήταν, Λόπεσι (Aχαΐας), αντικαταστάθηκε 4 φορές, ενώ από τα 2 χωριά με το όνομα Λιόπεσι έμεινε μόνο το ένα. Kαταργήσανε το Γκορτσιά (βλ. παραπάνω) και διατηρήσανε το Γκοριτσά. Δεν κατάφεραν εν τούτοις να εξοντώσουν το Aράχοβα: σε τέσσερις περιπτώσεις το άλλαξαν, σε 2 όχι.}

^{Hδη το 1886 ο σοφότατος A. Mηλιαράκης έγραψε, ότι τα τοπωνύμια είναι τα «ζωντανά μνημεία της Eλληνικής Iστορίας και της γλώσσας». Δεν τον άκουσε κανένας, προφανώς.}

^{Για να γυρίσουμε στην αρχή και να παρηγορηθούμε λίγο: ο OTE έβγαλε το 1997 μια κάρτα τηλεφώνου, η οποία δείχνει την εκκλησία της Kοίμησης της Θεοτόκου και την επιγραφή: MEPMΠAKAΣ (APΓOΛIΔA): η λέξη Aγία Tριάδα δεν φαίνεται πουθενά. Πάλι καλά.}

^{· O κ. Dr Gerhard Bl­mlein είναι φιλόλογος και μεταφραστής.}

^{Καθημερινή 18-09-05}