Ευχαριστούμε τον Γιώργο Σαλακά γιά την δημοσίευση του άρθρου στην Εβδομαδιαία εφημερίδα Θέση της Ηλείας:
Ένας θησαυρός που αγνοούμε.
Του Κώστα Παπαντωνόπουλου (Πλιέγκα)
Στην αρχαία Ακρώρεια (άκρα-όρος) της ορεινής Ηλείας, στα σύνορα Αρκαδίας – Αχαΐας βρίσκεται ο Δήμος Λασιώνος. Διοικητικά ανήκε κάποτε στην επαρχία Διποταμίας, που ιδρύθηκε το 1835, άλλοτε στο Δήμο Φολόης και άλλοτε στο Δήμο Λαμπείας. Πήρε το όνομα του από την αξιόλογη πόλη «Λασιών» που ήκμασε κατά την περίοδο της αρχαιότητας. «Πατάει» κατά ένα μέρος πάνω στο οροπέδιο Φολόη όπου κυριαρχεί η ευθύκορμη και φυλλοβόλος βελανιδιά. Ο λαός της περιοχής την ονόμασε Κάπελη, που σημαίνει πυκνό ή άφθονο δάσος. Φημίζεται για τη μοναδικότητά του στα Βαλκάνια ενώ παράλληλα αποκαλείται και «μπαλκόνι της Ηλείας». Είναι παράπλευρα της Αρχαίας Ολυμπίας, στον κεντρικό δρόμο Πάτρας-Τρίπολης (εθνικός δρόμος 111, μήκους 175 χλμ.), 50 χλμ από την Πάτρα, 35 χλμ από τον Πύργο, 35 χλμ από την Αμαλιάδα και 100 χλμ από την Τρίπολη. Έχει έκταση 22.950 στρέμματα και πληθυσμό 2.562 κατοίκους.
Η Ακρώρεια είναι συχνά χιονισμένη στα ορεινά το χειμώνα και πολύ δροσερή και ευχάριστη το καλοκαίρι, με πολλές βροχές στην Κάπελη. Το τοπίο με τα άγρια βουνά, τα δάση με τις βελανιδιές και τα έλατα, τα ήσυχα βοσκοτόπια, τα φαράγγια και τις άγριες ρεματιές, παραμένει αμόλυντο ακόμη από την εισβολή του υλικού πολιτισμού και ανέπαφο από το πέρασμα του χρόνου. Οι γιατροί των γύρω πόλεων όταν έγραφαν τη συνταγή στον ασθενή στο τέλος έλεγαν: «και το καλοκαίρι στα έλατα».
ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ ΚΑΙ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ
Αποτελείται από 6 χωριά (δημοτικά διαμερίσματα), μικρές πατρίδες, απομονωμένες και δύσβατες στην ορεινή Ηλεία: την Αγία Κυριακή (Κερτίζα), την Αγία Τριάδα (Μποκοβίνα), το Αντρώνι, το Κακοτάρι, την Κρυόβρυση (Βερβινή) και τα Τσίπιανα, που μοναδικό πέρασμα προς τον πολιτισμό από την μία και προς τα νότια μονοπάτια του Ερύμανθου από την άλλη, είναι η εθνική οδός 111. Δυστυχώς όμως αυτός ο πανέμορφος τόπος, αντί να αναπτύσσεται τουριστικά, μαραζώνει από την αδιαφορία του νομού που έχει στρέψει τις παρωπίδες του προς την θάλασσα. Το Αντρώνι με τους συνοικισμούς Σπαρτουλιά, Ζαχαρέικα, Πανόπουλο (που είναι η έδρα του Δήμου) και η Αγία Τριάδα (Μποκοβίνα) είναι χωριά ημιορεινά πάνω στην Ε.Ο. 111. Το Κακοτάρι είναι ακουμπισμένο πάνω στις πλαγιές στο Σκιαδοβούνι. Στην διασταύρωση της Σπαρτουλιάς ανηφορίζουμε στις νότιες πλευρές του Ερύμανθου για τα τρία ορεινά δημοτικά διαμερίσματα, την Αγία Κυριακή (Κερτίζα) με την Πολίτσα και Κερέσοβα, τα Τσίπιανα με το συνοικισμό Άγιο Αντρέα και την Κρυόβρυση (Βερβινή) με τα Καλύβια. Κατά τη διαδρομή συναντάμε πετρόχτιστες στάνες με γίδια και πρόβατα, καθώς και βουκολικά τοπία με τρεχούμενα νερά και έλατα. Παρά τον εκσυγχρονισμό ξεχωρίζει το τοπικό χρώμα με τα λιθόκτιστα σπίτια και τα γεφύρια από ντόπια πέτρα (πολλά φτιαγμένα από Λαγκαδινούς και Καλαβρυτινούς μαστόρους) με τις αυλές, τα ξύλινα μπαλκόνια με τα λουλούδια, τα χαγιάτια και τις κεραμοσκεπές. Ο τόπος μας είναι τόπος πολιτισμού, φτιαγμένος όχι από εμάς αλλά από την ιστορία. Ο πολιτισμός της περιοχής μας δεν χρειάζεται να περιγραφεί. Τον διαισθάνεται ο επισκέπτης και ιδιαίτερα αν έλθει σε επαφή με τους υπερήφανους και φιλόξενους κατοίκους. Όπου και να σκύψεις θα πιάσεις θραύσματα αρχαίων αντικειμένων. Εδώ ήταν τα εργαστήρια αγαλμάτων και αγγείων της αρχαίας Ολυμπίας. Απαιτούνται γρήγορα ανασκαφές για την ανάδειξη των υπόλοιπων αρχαιολογικών θησαυρών που κρύβονται κάτω από την γη μας, μήπως και κάποια σωθούν από τους αρχαιοκάπηλους. Ελπίζουμε στη δημιουργία μικρού περιφερειακού μουσείου προκειμένου τα αρχαιολογικά ευρήματα να μένουν στον τόπο τους και όχι στις αποθήκες των μεγάλων μουσείων. Έχουμε έναν θησαυρό στα χέρια μας και τον αγνοούμε…
ΤΟ ΜΠΑΛΚΟΝΙ ΤΗΣ ΗΛΕΙΑΣ
Η φυσική ομορφιά κυριαρχεί στην περιοχή, με το μεγαλοπρεπές δρυοδάσος της Κάπελης, μοναδικό στα Βαλκάνια. Η περιβαλλοντική ποιότητα του δάσους και γενικά της περιοχής επιβεβαιώνεται από την αξιολόγηση της ως σημαντικής περιοχής για τα πουλιά της Ελλάδας (Σ.Π.Π.Ε .). Δυστυχώς, το δάσος κάθε χρόνο εκχερσώνεται για να φυτεύουν μερικοί κάτοικοι πατάτες, ενώ θα μπορούσε να μετατραπεί σε αγροτουριστικό παράδεισο. Θεαματική είναι η πτώση του ποσοστού της κατώτερης διαμέτρου των δέντρων. Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος καταστροφής του λόγω της μη ανανέωσης. Πολλοί αριθμημένοι δασικοί δρόμοι διασχίζουν την Κάπελη που προσφέρεται για ιππασία και ποδηλατοδρομία.
ΦΑΡΑΓΓΙΑ ΚΑΙ ΣΠΗΛΑΙΑ
Στην ίδια περιοχή βρίσκεται το φαράγγι του Αντρωνίου 150 περίπου μέτρα χαμηλότερα από το επίπεδο του χωριού. Περικλείεται από τις δυο επιβλητικές και απότομες χαράδρες που τις διασχίζουν ο ομηρικός ποταμός Σελλήεις (Πηνειακός Λάδονας) από τη μια και το Παλιοπόταμο από την άλλη. Στην διαδρομή που πραγματοποιείται με τα πόδια συναντάμε εγκαταλειμμένους νερόμυλους, το σπήλαιο με τους σταλακτίτες καθώς και διάφορες φυτοκοινωνίες με πλατύφυλλα και αειθαλή δένδρα. Στην πλούσια πανίδα του φαραγγιού ανήκουν πολλά είδη πουλιών και ζώων. Από ορνιθολογική άποψη η περιοχή παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον κυρίως λόγω του χρυσαετού και του λευκονώτη. Τα περισσότερα είδη ζώων και πουλιών της περιοχής προστατεύονται από διεθνείς συνθήκες. Πριν 50 χρόνια υπήρχαν ακόμη αγριόχοιροι, ζαρκάδια και ελάφια. Εδώ κυνηγούσε ο Ξενοφώντας όταν ήταν εξόριστος στο Σκιλλούντα . Ακόμη, τα γραφικά χωριά Τσίπιανα και Βερβινή (Κρυόβρυση) με τις πλούσιες πηγές, στεφανωμένα από ελατοδάση, που όταν αξιοποιηθούν τουριστικά δεν θα έχουν τίποτα να ζηλέψουν από άλλα πολυδιαφημισμένα θέρετρα της Ευρώπης. Το σπήλαιο με τους σταλακτίτες πάνω από το ποτάμι στην διαδρομή για το φαράγγι του Αντρωνίου, αγνώστου ηλικίας, το σπήλαιο-θέατρο του Αμαρκιανού ηλικίας 500.000 ετών στα Τσίπιανα, από το θόλο του οποίου κρέμονται σταλαχτίτες σε παράλληλες σειρές, καθώς και η σπηλιά της Διακότρυπας στη Βερβηνή (Κρυόβρυση) παρουσιάζουν ιδιαίτερο γεωφυσικό ενδιαφέρον.
ΜΝΗΜΕΙΑ-ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Στη φυσική ομορφιά του τόπου προστίθενται και ιστορικά αξιοθέατα μεταξύ των οποίων είναι το μυκηναϊκό νεκροταφείο 50 θαλαμοειδών τάφων στη θέση Παλιομποκοβίνα στα σύνορα Αντρωνίου (Χάνι Πανόπουλου) και Μποκοβίνας (Αγ.Τριάδος). Ακόμη, τα ερείπια της αρχαίας πόλης Λασιών, που βρίσκονται στη μεγαλοπρεπή θέση Κούτι (όπου ήταν χτισμένο το κάστρο) τα οποία ανακάλυψε και περιέγραψε ο αρχαιολόγος Welker το 1842.
Εξέχουσας ομορφιάς αποτελεί ο Βυζαντινός Ναός των Αγ. Αναργύρων στο Αντρώνι, με τις μοναδικές τοιχογραφίες του. Μια από αυτές είναι και ο Άγιος Σκύλος . Αναπαριστά έναν Άγιο με κεφάλι κυνηγόσκυλου της περιοχής και σώμα ανθρώπου. Δίπλα του, επίσης, υπάρχει μία άγνωστη στην ορθόδοξη και την καθολική εκκλησία αγιογραφία με το τίτλο «Κυνο-βιάρχης».
Επιπλέον, στην περιοχή βορειοανατολικά του Κακοταρίου δεσπόζει το κάστρο της Οχιάς και στη θέση Σταυράκη, η «σπηλιά του Τούρκο-Παναή» (ή Μπαρμπαγιάννη, οπλαρχηγού από τα Τσίπιανα), που χρησίμευε για καταφύγιο κλεφτών και αρματολών κατά την Τουρκοκρατία. Τη γραφικότητα του Δήμου συμπληρώνουν η Αραπολίμνα, τα δύο λιθόκτιστα γεφύρια, το ένα στη θέση Πετρωτά και το άλλο στο δρόμο Κακοτάρι – Πανόπουλου, ο ναός της θεάς Αρτέμιδος πάνω από την μονή Νοτενάς στο Κακοταρέικο (Σκιαδοβούνι), ο ναός του Απόλλωνα κοντά στο κάστρο της Οχιάς καθώς και το ερείπια των αρχαίων ιερών στην πηγή της μονής Νοτενών και στα τρία αλώνια.
ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
Λόγω του φυσικού κάλλους η περιοχή προσφέρεται για πλήθος διαδρομών και περιπάτων. Κάθε χρόνο εκατοντάδες ορειβάτες και πεζοπόροι καταφθάνουν προκειμένου να περιηγηθούν και να απολαύσουν τις εξής διαδρομές:
Αντρώνι-Λαζουπάλι-Παλιόβρυση-Παλιοπόταμο-Ξεροπόταμο-πηγή Αλεξόπουλου-Ανάθεμα-Κατσαρού. Ξεκινώντας από το Αντρώνι, κατηφορίζουμε στο Λαζουπάλι και φθάνουμε στην Παλιόβρυση. Περνάμε το γεφύρι του Παλιοπόταμου για να φτάσουμε στην πηγή του Αλεξόπουλου . Από εκεί πλησιάζουμε τη Σπαρτουλιά, όπου βλέπουμε το Ανάθεμα που σκότωσαν οι Αντρωναίοι τον προδότη Μπέριο. Τέλος, φτάνουμε στις πηγές του Κατσαρού, όπου ο Γιαννιάς με τα παλικάρια του έδωσε μεγάλη μάχη ενάντια στους Τουρκαλβανούς του Λάλα.
Aντρώνι-Κακοτάρι-Τσίπιανα-Βερβινή -Δίβρη -Αστράς. Η διαδρομή αυτή συνδυάζει μοναδικά φυσικά τοπία με αρχαία και βυζαντινά μνημεία. Ξεκινά από το Κακοτάρι, στις αρχές του δρυοδάσους, συνεχίζει ανατολικά κατά μήκος της Κοίτης του Πηνειού ως τις πηγές του στα Τσίπιανα και την Κρυόβρυση και καταλήγει στο Ελατοδάσος της Δίβρης και του Αστρά. Το κάστρο της Οχιάς, δύο χιλιόμετρα από το Κακοτάρι, με τα ερείπια εκατοντάδων αρχαίων οικοδομημάτων, ο ναός του Απόλλωνα, το ποτάμι που χάνεται στις καταβόθρες (Διακότρυπα), το τοπίο με τα ελατοδάση και τους γραφικούς πέτρινους οικισμούς, τα βυζαντινά μνημεία στη Δίβρη, η Παναγία Χρυσοπηγή (Άνω Μονή,η κάτω Μονή δίπλα στην πηγή Γαβροβίκο), η Ιερά Μονή στο Πορετσό και το άγριο τοπίο του Ερύμανθου είναι τα ομορφότερα αξιοθέατα της διαδρομής. Η πορεία μπορεί να γίνει τμηματικά, από οικισμό σε οικισμό, με τα πόδια. Είναι βατή επίσης με άλογο ή με αγροτικό αυτοκίνητο.
Γύρος του όρους Λαμπεία . Διαρκεί περίπου δύο μέρες διανυκτερεύοντας σε ξενώνα ή σε αντίσκηνο. Αρχίζει ανηφορίζοντας από την Δίβρη από δασικούς δρόμους περνώντας από τα χωριά Αστρά, Πλατανίτσα, Κρυόβρυση (Βερβινή), Καλύβια, Τσίπιανα, Αγία Κυριακή(Κερτίζα). Η επιστροφή μπορεί να γίνει από την Σπαρτουλιά, Αντρωνίου.
Τριπόταμα-Νεμούτα. Ακόμη, οι τολμηροί φυσιολάτρες προτιμούν την εντυπωσιακή διαδρομή προς το φαράγγι του Ερύμανθου που ξεκινά από τα Τριπόταμα μέχρι την Νεμούτα. Την άνοιξη και το φθινόπωρο επισκέπτονται την περιοχή για να κάνουν canoe (καγιάκ) πολλοί τουρίστες.
Ανεμοπορία με αλεξίπτωτο πλαγιάς (παραπέντε) προσφέρεται το Κακοταρέικο η Σκιαδοβούνι, τους καλοκαιρινούς μήνες για πορεία μεγάλων χιλιομετρικών αποστάσεων, λόγω των θερμικών που επικρατούν στην περιοχή. Η υψομετρική διαφορά απογείωσης και προσγείωσης φτάνει και τα 800 μέτρα. Είναι ιδανικό για μεγάλες χιλιομετρικών αποστάσεις, με ρεκόρ που έχει φτάσει τα 50 χιλιομέτρα, σε Πανελλήνιους αγώνες. Η πίστα απογείωσης απέχει 58 χιλιόμετρα από την Πάτρα.
Ακόμα, πολλοί οργανωμένοι κυνηγοί επισκέπτονται την περιοχή μας. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία θηραμάτων, από λαγούς, πέρδικες, τρυγόνια, φάσσες, ορτύκια, τσίχλες, μπεκάτσες, και κότσυφες. Το κυνήγι διαρκεί από τις 20 Αυγούστου μέχρι και το τέλος Φεβρουαρίου.
Εκτός του όμορφου τοπίου και των κρυστάλλινων πηγών, η περιοχή μας είναι γνωστή για τα τοπικά αγνά προϊόντα της όπως τα τυροκομικά, τα κρέατα, το μέλι, τα καρύδια, το κοκκινέλι, το τσίπουρο, τα ζυμαρικά από ντόπιο στάρι και αυγά της περιοχής.
ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Ο αγροτουρισμός στον τόπο μας αν σχεδιαστεί προσεκτικά έχει τεράστια πλεονεκτήματα. Χρειάζεται στήριξη του αγροκτηνοτρόφου για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις νέες συνθήκες. Ο τυποποιημένος τουρισμός έφθασε στα όριά του. Δεν χρειαζόμαστε μεγάλα συγκροτήματα ξενοδοχείων, αλλά μικρές μονάδες από παραδοσιακά γραφικά κτίσματα που θα διαμορφωθούν σε φιλόξενα καταλύματα. Οι ξενώνες σε συνδυασμό με τη φιλοξενία των κατοίκων, την ιστορία, τη φύση και το ορεινό τοπίο θα αποτελέσουν τον κορμό για την ανάπτυξη της περιοχής. Ευχάριστο θα ήταν επίσης να ιδρυθούν σχολές ή ινστιτούτα για σπουδές που ταιριάζουν στη γύρω περιοχή και με τα οποία ο τόπος διατηρεί μια προνομιακή σχέση, όπως εργαστήρια λιθοδομής και επεξεργασίας πέτρας, κτηνοτροφική σχολή και εργαστήρι για τη μελέτη των κτηνοτροφικών προϊόντων των ζώων, κυρίως του αλόγου, του αγριόχοιρου και της γίδας (αίγας). Μέσω της χειροτεχνίας θα μπορούσαμε να σώσουμε τα παραδοσιακά επαγγέλματα, αυτά που έρχονται από τον Όμηρο, όπως ο αργαλειός, τα χάλκινα σκεύη, το Ησιόδειο αλέτρι κτλ. Επίσης, θα μπορούσε να μετατραπεί η Κάπελη σε τόπο παραγωγής εξαιρετικής ποιότητας βαρελιών από δρυ που εισάγονται και μοσχοπωλούνται τώρα από την Γαλλία και να βρούν απασχόληση πολλοί «νέοι και νέες της περιοχής».
ΓΙΟΡΤΕΣ
Κυριότερη γιορτή για κάθε χωριό χωριστά είναι το πανηγύρι, που γίνεται κάθε καλοκαίρι τον Ιούλιο ή τον Αύγουστο. Το χωριό απoκτά γιορτινή όψη. Έρχονται πολλοί επισκέπτες και συγγενείς, τα σπίτια συγυρίζονται και ασπρίζονται ενώ οι νοικοκυρές φτιάχνουν το παραδοσιακό «στρωτό» (μπακλαβάς) με ανοιγμένο ντόπιο φύλλο. Καταφθάνουν συγκροτήματα με δημοτική μουσική στην πλατεία του χωριού, όπου το γλέντι διαρκεί δύο με τρεις ημέρες. Σημαντική επίσης γιορτή είναι οι Απόκριες που γιορτάζονται από παράδοση αιώνων. Ξεκινούν από την Τσικνοπέμπτη με το δυνατό γρύλισμα (σκούξιμο) των γουρουνιών που σφάζονται. Σε μερικά χωριά συνεχίζεται το παραδοσιακό έθιμο με τις παραστάσεις στις πλατείες και τις ομαδικές μεταμφιέσεις. Επίσης, γλέντια στήνονται το Πάσχα, στις ονομαστικές γιορτές και τον Αύγουστο στην Κρυόβρυση πραγματοποιείται ο βλάχικος γάμος.
ΤΟΠΟΙ ΠΕΡΗΦΑΝΟΙ ΚΑΙ ΜΟΝΑΧΙΚΟΙ
Εκτός από τις φυσικές ομορφιές και τα αξιοθέατα ο τόπος έχει να επιδείξει και σπουδαία ιστορία. Τόσο κατά την αρχαιότητα όσο και στα νεότερα χρόνια, οι σκληροί, περήφανοι και ανυπότακτοι κάτοικοι έδωσαν μεγάλες μάχες για να διατηρήσουν την ελευθερία τους. Τόπος διαφυγής ήταν τα βουνά του Ωλονού και η Κάπελη, ενώ κρυσφήγετα οι απόκρημνες ρεματιές, οι σπηλιές και τα φαράγγια. «ΑΠΡΟΣΚΥΝΗΤΟΥΣ» τους χαρακτηρίζει ο Γενναίος Κολοκοτρώνης σε γράμμα του προς τον πατέρα του, Γέρο του Μοριά. Η μεγάλη φυγή στον τόπο άρχισε μετά τον εμφύλιο. Η περιοχή είδε τα παιδιά της να την εγκαταλείπουν με σπαραγμό και να επιβιώνουν σε μέρη μακρινά, με όραμα κάποτε να επιστρέψουν και να την ευεργετήσουν. Γνώρισε την ερήμωση και την παρακμή και σήμερα αναρωτιόμαστε. Ρήμωσε ο τόπος μας; Έφυγαν ούλοι… Και όσοι έμειναν κατάδικοι είναι και εκτίουν την ποινή τους. Ετοιμάζουν τα μπογαλάκια τους και αυτοί να την κάνουν. Μόνο οι γέροι θα μείνουν να φυλάξουν τις Θερμοπύλες. Θα περιμένουν τα παιδιά τους να γυρίσουν το καλοκαίρι. Ωστόσο, το χειμώνα επικρατεί ερημιά. Είναι τόπος θλίψης και νοσταλγίας. Ερήμωσαν όλα. Όσοι απομείναμε και τα αγαπάμε, επιβάλλετε να τα φροντίζουμε γιατί γνωρίζουμε την αξία και τη ιστορία τους. Έχουμε χρέος και υποχρέωση να ενημερώσουμε όλους τους ανθρώπους, Έλληνες και ξένους γι’ αυτήν την ευλογημένη γωνιά της Ελλάδος. Σε αυτούς που έζησαν, δούλεψαν, ίδρωσαν, γέλασαν, έκλαψαν και δεν υπάρχουν πια, στους πατριώτες μας που έφυγαν στα πέρατα του κόσμου και σε αυτούς που έμειναν εδώ, αλλά και απέναντι στους ξένους που έρχονται να την γνωρίσουν. Αν τη γνωρίσετε θα την αγαπήσετε τόσο όσο και εμείς που ζούμε εδώ…
Περισσότερα ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία για τον Δήμο Λασιώνος και γενικά για την περιοχή θα βρείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.antroni.gr/
Εμφανίσεις | 4747 |
Αναθεωρημένο | 17 Φορές |
Δημιουργήθηκε | Τρίτη, 11 Ιούλιος 2006 20:39 |
Τροποποιήθηκε | Σάββατο, 23 Μάιος 2009 13:37 |